Bebeklerin ve çocukların büyüme dönemi, özellikleri, hangi hızla büyüme ve gelişim normaldir? Çocuklarda büyüme problemleri.
Kaynak : pixabay.com
Bebeklik ve Çocukluk Döneminde Büyüme
Büyüme, yaşamın ilk birkaç haftasında bedenin hızlı gelişmesiyle gözlenen, şaşkınlık verici bir süreçtir. Sonra büyüme hızı, ergenlik dönemindeki, olgunluk dönemine doğru apansız atılıma kadar yavaşlar. Her çocuk bu temel büyüme kalıbını izlerse de, “normal büyüme” diye adlandırılan süreç, çocukların çoğunda değişiklikler gösterir; çocuklar, yetişkinler gibi, çeşitli biçim ve boylarda olurlar ve bunların pek azı anormaldir. Büyüme için en önemli etken, yeterli beslenmedir. Çok ender olarak, hormon yetmezlikleri ya da genetik kusurlar büyüme sorunlarına yol açar; ama bunlar, çocuğunuzun yaşamında doktoru boyunu ve kilosunu izlerken, aşağı yukarı kesinlikle, erkenden saptanır. Günümüzde, bu olağandışı büyüme sorunları bile başarıyla tedavi edilmektedir.
BEBEKLERDE BÜYÜME
Bebeğiniz doğunca, size söylenen ilk şey, onun cinsiyeti, ardından da kilo-sudur. Yeni doğmuş bebeklerin kilosu, bebekten bebeğe büyük ölçüde değişirse de, genellikle erkeklerde 2,78 kg-3.82 kg, kızlarda 2,54 kg-3,64 kg arasındadır.
Kilosu ne olursa olsun, bebeğinizin doğumundan sonraki ilk beş gün içinde, ağırlığında bir miktar azalma olmasına hazırlıklı olmalısınız. Bu ağırlık yitimini, on gün içinde kapatarak, düzenli biçimde kilo almaya koyulur. Bebeğinizin beden ağırlığı, doktorunun yapacağı düzenli kontrol muayenelerinde izlenecektir; ayrıca, kilo artışını siz de görebilirsiniz.
Bu gelişme düzeninin, erken doğan (prematüre) bebekler ya da yaşamlarının ilk haftalarında hastalanan bebekler gibi birkaç istisnası vardır: Bu bebeklerde, sonradan çoğunlukla bir “ödünleme”, “açığı kapatma” büyümesi atılımı oluşur.
Büyüme, ilk altı ayda hızlıdır (günde yaklaşık 20 g); sonra bir yaşına doğru, giderek yavaşlar (bu sırada yaklaşık günde 15 g’dır). Genellikle, ortalama ağırlıkta bir bebeğin boyu, ilk altı ay içinde doğuma oranla dörtte bir o-ranında, kilosu da iki kat artar.
Bebeğinizin beden ağırlığı konusunda aşırı meraklı olmamanız gerekir. Genel olarak, bebeğiniz düzenli bir büyüme gösteriyor, iyi gelişiyor ve keyfi yerindeyse, bu durumda bütünüyle normaldir; burada önemli olan, her tartıldığında almış olduğu kilo değil, kilo artışının genel olarak düzenli olmasıdır. Bebeklerinin kilolarının kaydını tutan aileler, bebeğin ufak tefek gerilemeleri ne kadar hızlı bir biçimde kapatarak aştığını göreceklerdir.
YÜRÜMEYE BAŞLAYAN ÇOCUKLAR
Bir yaşını doldurduğunda, bebeğinizin ağırlığındaki artış yavaşlamaya başlar. Çocuk, ikinci yaş döneminde, yaklaşık 2,5 kg alır ve boyu 12 cm uzar. Çocuğun bu aşamadaki ilerlemesini izlemek için kilosunun ve boyunun üç ayda bir ölçülmesi gerekir. Boyutlarındaki orantısızlığın ve görünüşündeki bebeksiliğin hâlâ devam etmesine karşın, bebek yürümeye başlar başlamaz, bedeni, yürümeye başlayan çocuğun küçük gürbüz beden biçimine doğru gelişir. Çocuğunuzun üçüncü yaşı ile beşinci yaşı arasında büyüme hızı daha da yavaşlayacak, beden ağırlığı ortalama olarak yılda 2 kg artacak, boyuysa 7 cm uzayacaktır. Bu arada, bedeninin bodur görünümü oldukça azalacak ve daha boy atmış görünecektir. Çocuğunuz, gözünüze çok zayıf görünse bile, bu çok normal bir durumdur ve merak edilecek hiçbir yanı yoktur. Büyümenin bu aşamasında, çocuğun her altı ayda bir boyunun ve beden ağırlığının ölçülmesi gerekir.
ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE BÜYÜME
Dört-beş yaşlarından başlayarak çocuğunuz, ergenlik döneminin atılımlı büyümesine kadar, oldukça kararlı bir hızla büyümeyi sürdürür. Ortalama olarak erkeklerde boy atma yılda 10 cm, kızlarda 8 cm olacaktır.
Bütün çocukluk dönemleri boyunca, çocukların boy ve kilolarının yılda yaklaşık en az bir kez ölçülmesi gerekir. Doktorlar çeşitli yaş grupları için normal boy sınırları saptamışlardır ve çocuğunuzun yaşına uygun normal sınırlar içinde olup olmadığını belirlemek için, çocuklar arasında çok kapsamlı bir alanda yapılan ölçümlerle belirlenmiş olan bu “yüzdelik” boy kartlarından yararlanacaklardır. Çocukların çoğu bu sınırların içinde yer alır; sınırların dışında kalan pek azı için, doktor kötü beslenme gibi belirli bir neden araştırır (ya da bu çocuğun ailesi de çok uzun ya da çok kısa boyludur). Çok ender olarak, çocukta büyüme yetmezliği bulunabilir ve tedavi edilir.
ERGENLİK ÇAĞI BÜYÜME ATILIMI
Ergenlik çağı büyüme atılımının başladığı yaşlar, çocuktan çocuğa büyük ölçüde değişir; bu da, aynı yaştaki sınıf ve oyun arkadaşları ergenliğe doğru gelişirken, kendi çocuklarını bu bakımdan gecikmiş gören anne ve babada (çocukta da) kaygıya yol açabilir. Aslında. büyüme atılımı, kızlar arasında 91/2-131/2yaş, erkekler de için 101/2-16 yaş arasındaki herhangi bir zamanda oluşabilir. Çocuğun kas büyüme hızı, 11-15 yaş arasında yaklaşık üç katına çıkar.
Ergenlik dönemi büyüme atılımı, her iki cinste de, ergenliğe girişle birlikte ortaya çıkan öbür değişikliklerden daha önce başlar. Özellikle kızlar, memelerinin ve kalçalarının biçiminde pek fazla değişme olmadan, tam boylarının çok yakınına erişecek biçimde boy atabilirler. Cinsel gelişmenin derecesi, çocuktan çocuğa büyük ölçüde değişir; bu konuda en etkili gibi görünen tek etken, annenin ve babanın aynı döneme erişmiş oldukları yaştır. Her ikisi de ergenlik dönemine geç girmişlerse, çocuklarında da gecikme olasılığı vardır.
KEMİK BÜYÜMESİ
Boy uzaması, kol ve bacak kemikleri ile omurganın büyümesi aracılığıyla olur. Kemikler, enlerine ve uçlarına yeni kemik katılımıyla büyürler. Doktorlar, X-ışınlarıyla inceleyerek, çocukların kemik yaşı’nı belirlerler. Bu yaş, çoğunlukla çocuğun gerçek yaşından birkaç ay farklı olabilir. Kemik yaşının belirlenmesi, çocuğun yaşamında, tedavisi için yeterli vakit bulunduğu bir sırada büyüme anormalliklerini erkenden belirleyen bir yöntemdir.
HORMONLARIN ROLÜ
Büyümeyi, bazı hormonlar denetler; bunların en önemlisi, büyüme hormonudur. Bu hormon beyne bağlı bir bez olan hipofiz tarafından üretilir. Büyüme hormonu, çok ender de olsa, bazı çocuklarda eksik olur; çocuğun yaşamının erken bir aşamasında eksikliğinin saptanması durumunda, bu hormon dışarıdan verilebilir. Tiroyit hormonu da, normal büyüme için gerekli bir hormondur ve eksik olması durumunda büyüme, ortalamanın altında kalır; ama bu durum da, hormon tedavisiyle düzeltilebilir. Ergenlik döneminde erkeklerdeki ve kızlardaki beden değişikliklerine, cinsellik hormonları neden olur.
BÜYÜME SORUNLARI
Bir çocuğun büyüme hızı, özellikle ilk yıllarında normal görünmezse, doktora götürmeniz gerekir. Doktor en önce size, çocuğun beslenme rejimiyle ilgili sorular sorar. Özel donanımlarla, çocuğun kemik yaşını da ölçtürebilir. Kemik yaşı, gerçek yaşının iki yaş gerisinde kalmışsa, doktoru, çocuğunuzu, büyüme hormonu verilmesi için bir hastanenin ilgili servisine götürmenizi isteyebilir. Bu uygulama, normal büyümeyi yeniden başlatırsa da, çocuğun o zamana kadar eksik kalmış olan boy uzunluğunu kapatamayabilir. Büyüme döneminde, çok gecikmeden erkenden doktora başvurmanın önemi bundan kaynaklanır.
Çok az sayıda kız çocuğunda, doğuştan bir gen eksikliği vardır ve bu eksiklik “Turner sendromu” adı verilen bozuklukla sonuçlanır. Genellikle, 3 000 kızdan birinde görülür ve boyları kısa kalan bu kızlara, normal dişilik özelliklerinin oluşması için, tablet halinde cinsellik hormonu verilmesi gerekir.
Bazen büyüme yetmezliği, dölyatağı içinde oluşmaya başlar. Buna, annenin genel sağlığının kötü olması, hamile olduğu sırada hasta olması ya da yeterince beslenmemesi gibi durumlarda rastlanabilir. Annenin sigara kullanması da, bebeğin dölyatağı içinde gerektiği gibi gelişmemesine neden olabilir. Bu durumdan etkilenen çocuklar, küçük ve anne babalarının boylarına göre beklenenden daha kısa doğarlarsa da, genellikle tam sağlıklı bir biçimde büyürler ve genel olarak, gelişmeleri konusunda herhangi bir kaygı duyulması gerekmez.
