Besin nedir? Besinler başlıca hangi gruplara ayrılır. Besinler ile ilgili olarak kısaca ansiklopedik bilgiler veren sayfamız.
Kaynak : pixabay.com
BESİNLER, yaşamak için yediğimiz, içtiğimiz maddelere toplu olarak verilen addır. Besinler bitkisel, hayvansal ve madensel olmak üzere üç asıldan meydana gelirler. Her yiyeceğin içinde bir veya birkaç besin maddesi bulunabilir. Başlıca besinler şunlardır:
- Karbon hidratlar: Şekerli ve unlu maddeler.
- Yağlar: Bitkisel ve hayvansal yağlar.
- Azotlu maddeler: Proteinli veya albüminli maddeler.
- Madensel tuzlar: Mutfak tuzu, kireç vs.
- Vitaminler: A, B, C, D, vs. vitaminleri gibi.
- Sular: İçme ve meyva suları gibi.
Besinlerin değeri içindeki besin maddelerinin miktarı ve değeriyle ölçülür. Meselâ fasulyede nişasta, azotlu madde, az miktarda yağ ve madensel tuzlar bulunduğu halde, zeytin yağında sadece yağ maddesi bulunur.
Besin maddeleri hücrelerimize girip kimyasal olarak yandıkları zaman organizmaya ısı kazandırıp enerji verirler. Bu ısı da «kalori» depen bir ısı birimiyle ölçülür. Bir gram saf suyu bir derece ısıtan ısı miktarına «kalori» denir. Meselâ bir gram şeker veya herhangi bir azotlu madde hücrede yandığı zaman 4,1 kalori, bir gram yağ ise 9,3 kalori meydana getirir.
Hangi Besinler Nelere Yarar?
Şekerli maddeler hücrelerde yanarak vücuda hareket enerjisi verirler. Azotlu maddeler ise gelişip büyümemizi, hücrelerin çoğalmasını sağlar. Çocukların büyümesi, hattâ bir yaranın kapanması yeni yeni hücrelerin çoğalmasıyla mümkün olur. Azotlu besinler bunu sağlarlar.
İnsanların yaşlarına ve gördükleri işin ağırlığına göre çeşitli besin almaları gerekir. Meselâ orta yaşlı, 1.70 boyunda 70 kilogram ağırlığında bir insan günde ortalama olarak 3500 kalori almak zorundadır. Bu da iyi bir yemek listesinin hazırlanmasıyla mümkün olur. İyi hazırlanmış bir yemek listesinde bol meyva ve sebze, et, makarna veya benzeri besinler bulunmalıdır.
Vitaminler sağlık içinde yaşamamızı, vücudun hastalıklara karşı korunmasını sağlar. Yemekleri fazla pişirmek, vitaminlerin tesirlerini giderir. Yeteri kadar meyva, et, tereyağı, ekmek yemezsek, vitamin noksanlığı ve azlığından ötürü bazı hastalıklar meydana gelebilir .
Madensel tuzlar vücudun çeşitli dokularında bulunur. Kan kaybetme, terleme gibi olaylarla vücuttaki tuz miktarı azalınca yerlerine yenilerinin konması gerekir. Aksi halde, susuzluk duyulur. Günde 20 gram kadar tuza ihtiyacımız vardır. Fosfor, kireç, demir, magnezyum, iyot, potasyum tuzları vücut için çok önemlidir
Vücuttaki bütün besin alışverişleri suyun aracılığıyla olur. Kanın dolaşması, vücuttaki zehirli maddelerin dışarıya atılması hep su sayesinde olur. Açlığa uzun zaman dayanıldığı halele susuzluğa dayanılamaz. Günde 2-3 litre kadar suya ihtiyacımız vardır.
Besin maddelerinin birçoğu kurutularak, salamura, konserve yapılarak, soğuk yerlere konularak uzun zaman saklanabilir. Bunlardan başka taze fasulye, incir, üzüm, dut gibi meyvalar ve sebzeler de kurutulur. Birçok meyvaların reçel ve marmelâtları yapılır. Domates kış için salça yapılarak saklanır. Bazı taze sebze ve meyvalardan da turşu yapılır. Etler kavurma, pastırma, sucuk, salam; balıklar da tütsülemek, tuzlamak, kurutmak suretiyle saklanır.
Eksik Alınan Besinler
Bazı besinlerin eksik alınması vücutta çeşitli hastalıkların meydana gelmesine sebep olur.
- Kalori sağlayan maddelerden karbon hidratlar, yağlar eksik alınırsa vücudun gelişmesi durur, kuvvetsizlik meydana gelir.
- İçinde protein bulunan yumurta, et, süt, pirinç, buğday, fasulye az yenirse adale erimesi, ödem olur.
- Kalsiyum sağlayan süt az alınırsa dişler ve kemikler zayıf kalır, raşitizm başlar.
- İyot sağlayan balığın yenmemesi guatr yapar.
- İçinde demir bulunan et, yumurta, fasulye, bezelye, buğday, ıspanak, gibi yiyeceklerin az yenmesi büyüme, gebelik, gelişme gibi durumlarda kuvvetsizlik yapar.
- Çeşitli vitaminlerin bulunduğu sebze, hububat, et, süt, yumurta, balık, meyva gibi besinlerin az yenmesi iştahsızlık, sindirim bozuklukları, sinir hastalıkları, kanama, kansızlık gibi hastalıklar getirir.
