Büyük harflerin kullanıldığı yerler nelerdir? Büyük harflerin kullanılması, örneklerle açıklaması, konu anlatımı.
1. Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
A. Cümleler büyük harfle başlar.
> Düşünüyorum o hâlde varım.
*** Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler de büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işaretleri konur.
- > Atatürk, “Gençler! Cumhuriyeti biz kurduk, onu yaşatacak olan sizlersiniz.” demiş.
- > Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.
UYARI
Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:
► Bir zamanlar – bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan on, on iki yıl önce – Türk saltanatının sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti.
- * Örnek niteliğindeki sözcüklerle başlayan cümlede ilk harf büyük yazılır.
- > “Korner, computer” gibi yabancı kelimelerin yerine Türkçe şekillerini kullanmalıyınız.
UYARI
- Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen sözcük büyük harfle başlamaz.
- > 2008 yılında dershanemizin kuruluşunun 25. yılını kutladık.
B. Dizeler, büyük harfle başlar.
Dost dost diye nicesine sarıldım,
Benim sâdık yârim kara topraktır.
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sâdık yârim kara topraktır.
(Aşık Veysel)
C. Ünlem işaretinden (!), noktadan (.), soru işaretinden (?), ve üç noktadan (…) sonra büyük harfle başlanır.
- > Ey Allahım! Senin işine karışılmaz ama alçacık kökenlerde kocaman kabak bitiriyorsun. Kocaman ağaçta küçücük cevizler… Bu işin sırrı, hikmeti nedir? Hoca böyle düşünmüş.
- *** iki noktadan (:) sonra bir cümle geliyorsa büyük harfle başlar.
- > Şöyle düşündü: Başarılı olmak için çok çalışmalıyım.
UYARI
Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz.
> Bu eksikliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler…
Ç. Özel isimler büyük harfle başlar.
1. Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar:
- > Mehmet Akif Ersoy, Ahmet Haşim, Halide Edip Adıvar, Yunus Emre, Evliya Çelebi, Karacaoğlan, Victor Hugo…
- *** Kişi adlarından önce ve sonra gelen ünvan, meslek, lakap ve rütbe adları ile saygı bildiren sözler büyük harfle başlar.
- > Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Vali Ahmet Bey, Doktor Ayşe Hanım, Genç Osman…
- *** Resmi yazı ve mektuplardaki hitap sözcüklerinin ilk harfleri büyük yazılır.
- > Sayın Başbakan, Sayın Başkan…
UYARI
Akrabalık bildiren sözcükler, büyük harfle başlamaz:
- > Akşam Ayşe teyzemle Mustafa dayım hastaneye gittiler.
- Fakat, akrabalık bildiren sözcükler ünvan ve lakap değeri kazandığında özel ada dahil olduğu için büyük harfle başlar.
- > Ahmet Amca mahallenin en şirin sakiniydi.
2. Hayvanlara verilen adlar büyük harfle başlar:
> Rintintin, Karabaş, Minnoş, …
3. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar:
> Türk, Alman, ingiliz, Kazak, Özbek…
4. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:
> Türkçe, Almanca, İngilizce…
5. Devlet adları büyük harfle başlar:
> Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Azerbeycan Cumhuriyeti…
6. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar:
> Müslümanlık, Müslüman, Hristiyanlık, Hristiyan, Hanefilik, Hanefi…
7. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar:
> Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus…
8. Kurum, kuruluş, dernek adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:
> Türk Dil Kurumu,Yeşilay Derneği, Atatürk Lisesi…
9. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar:
> Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Boğaziçi Köprüsü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Beyazıt Kulesi…
10. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar:
> Nutuk, Safahat, Sinekli Bakkal, Türk Dili, Zaman, Aksiyon, Resmi Gazete, Tebliğler Dergisi, Onuncu Yıl Marşı…
UYARI
Özel ada dahil olmayan gazete, dergi vb. sözler büyük harfle başlamaz.
- > Zaman gazetesi, Zirve dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu
- ***Kitap adlarında ve başlıklarda bulunan ve, ile, ya, veya … bağlaçlarıyla mı, mi … soru eki küçük harfle yazılır.
- > Leyla ile Mecnun, Suç ve Ceza, Turfanda mı Turfa mı?…
11. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:
> Medeni Kanun, Borçlar Hukuku, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği…
12. Milli ve dini bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar:
> Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı, Anneler Günü…
13.Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:
> Kurtuluş Savaşı, İlk Çağ, Yükselme Dönemi, Tanzimat Dönemi…
14. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar:
> Venüs, Mars, Jüpiter…
UYARI
“Dünya, güneş, ay” sözcükleri sadece terim anlamında kullanılırken büyük harfle yazılır.
- > Dünya, Güneşin etrafında döner, (terim)
- > Bu ev hiç güneş almıyor.
- > Seni dünya kadar seviyorum.
15. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar:
> Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçe, Avrupalı, Konyalı,…
UYARI
Özel adlar kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz:
> allahlık (saf, zararsız), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermek)
UYARI
Para birimleri büyük harfle başlamaz:
> dinar, dolar, lira, euro,…
D. Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar:
> Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Otobüs Durağı,…
E. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik sözcüklerde sadece özel isimler büyük harfle başlar:
> Finike portakalı, ingiliz anahtarı, Japon gülü,…
