Çeşme Savaşı ne zaman ve kimler arasında yapılmıştır? Çeşme Savaşı tarihçesi, neden ve sonuçları hakkında bilgi.
ÇEŞME SAVAŞI
Türk ve Rus oynanmaları arasında geçen deniz savaşıdır. Bu savaşta Türk donanması yakılmak suretiyle imha edilmiştir.
1768’de Osmanlı hükümeti, Rusya’nın Lehistan işlerine sonu gelmez müdahalelerinin sonucunu iyi görmeyerek, Rusya’ya savaş açmıştı. Rusya’nın bu tarihte Karadeniz’de donanması yoktu, esasen Karadeniz, henüz bir Türk gölü halindeydi. Baltık’ta büyük bir donanma kurarak denizci devletler arasına girmeyi başaran Ruslar, donanmalarını Cebelitarık’tan geçirip Akdeniz’e girmişlerdi. Donanmada başta amiral Elphinstone olmak üzere, yüksek rütbeli birçok İngiliz deniz subayı bulunuyordu; Ruslar denizcilikte daha pek geri oldukları için, yüksek kumanda İngilizler’in elindeydi.
5 temmuz 1770’de Rus donanması, Sakız Boğazı’na girdi, Çeşme kasabası önünde göründü. 30 parçalık bir Osmanlı donanması burada bulunuyordu; ay biçiminde yayılmıştı. Ruslar, düşman donanmasını karşılarında göreceklerini akıllarından geçirmeyen Türk donanmasını gafil avladıklarını anladılar, bütün toplariyle ateş açtılar. Başkomutan Prens Orlof ile Amiral Spritov’un bulundukları savaş gemisi, Kapudane-i Hümâyûn Amiral (müstakbel sadrazam) Cezayirli Hasan Bey’in gemisine saldırdı. Hasan Bey’in şiddetli bir topçu ateşi açtırması üzerine büyük hasara uğrayan Rus amiral gemisi, idaresini kaybedip Türk gemisine bindirdi. İki tarafın askeri arasında kanlı bir savaş başladı. Her iki gemi de tutuşup battığı için, iki taraftan canlarını kurtarmak isteyenler, denize atılmaktan başka çare bulamadılar.
Bu arada yaralı olarak kurtulan Amira1 Hasan Bey, Kaptan-ı Derya Hüsamettin Paşa’ya, Çeşme limanından çıkmasını, düşman donanmasının üzerlerine geldiğini söyledi. Kaptan-Paşa ise, düşmanın böyle bir cür’et gösterebileceğine inanmamakta ısrar etti. Öte yandan gözü yılan Prens Orlof, İngiliz amirali Elphinstone tarafından zorla Türk donanmasına hücuma ikna edildi. Fakat gene top düellosuna cesaret edemiyorlardı.
6 temmuz gecesi, İngiliz deniz subayı Greig, bir ateş gemisi hazırlayarak tutuşturdu, bu gemiyi, Hasan Bey’in ihtarına rağmen yanaşık düzenden ayrılmayan Türk donanması arasına sürdü. Derhal yanmaya başlayan Türk gemilerinden ateş birinden ötekine geçiyordu. Yangından kurtulabilen tek gemi Kaptan-ı Derya Hüsamettin Paşa’nın baştardası oldu. Türk denizcileri, bir anda çıra gibi tutuşan gemilerinden kendilerini denize zor atıp kıyıya çıktılar.
İngilizler’in Ruslar’a kazandırdığı bu zafer üzerine Rus Çariçesi II. Katerina, Orlof’a büyük teveccüh gösterdi. Kendisine “Çeşme Kontu” (Graf Çeşmenskiy) unvanı verildi, Petersburg’da bu olay şerefine bir anıt dikilip bir de madalya çıkarıldı.
Türkler, yanıp batan gemilerden bir kısmının toplarını denizden çıkarıp, İstanbul’a getirdiler. Olayın Avrupa siyasetinde, Rusya lehine, büyük mânevi etkisi olmuştur.
