İlhanlılar Devletinin son dönemlerinde önemli görevlerde bulunmuş güç sahibi bir Moğol ailesi olan Çobanlılar veya Çobanoğulları hakkında bilgi
Çobanlılar
İlhanlılar’ın son devirlerinde önemli rol oynamış bir Moğol ailesidir. İlhanlılar gibi onlar da tamamen Türkleşmişlerdir. Emir Çoban Noyan, 1316’dan 1327’ye kadar İran’da İlhan Ebu-Sait Bahadır Han’ın saltanat naibi olmuştur. Oğlu Timurtaş da büyük nüfuz kazanmış, Anadolu genel valiliğine atanmıştır.
Emir Çoban Noyan, Moğollar’ın en asil kabilelerinden birine mensuptur. Ebu-Sait Bahadır Han’ın tahta oturduğu andan başlayarak genç hükümdar üzerinde büyük nüfuz kurdu. Konya’ya kadar gelerek, Anadolu’yu tamamen hükmü altına aldı. Anadolu Selçuklu İmparatorluğu mahvolmuş, onun yerine kurulan devletler, İlhanlılar’ın egemenliğini az-çok tanımışlardı. Çoban bir ara oğlu Emir Timurtaş’ın isyanını bastırdı, onu İlhan’a affettirdi, tekrar Anadolu’ya tayin ettirdi. Bu sırada kızı Bağdat Hatun’la İlhan arasındaki macerayı öğrendi. Üç oğlunu Anadolu, Gürcistan ve Horasan’a genel vali olarak gönderen Çoban Noyan, İlhan’ı alt etmek istediyse de, Ebu-Sait Han, Çoban’ı öldürtmeye muvaffak oldu, Bağdat Hatun’u Moğollar’ın Celayir boyunun başında bulunan Emîr Şeyh Büyük Hasan Noyan’dan boşatarak, kendi aldı.
Bundan sonra Emir Timurtaş’ın oğlu, yani Çoban Noyan’ın torunu, Şeyh Hasan ailenin başına geçti; İlhanlı İmparatorluğunun dağılmasına yol açan faaliyetlerine girişti. Kendisine Celayirli Emir Şeyh Hasan’dan ayırmak için «Küçük Hasan» denen bu şahıs, 1335’te, İlhan Ebu-Sait’in ölümü üzerine çıkan saltanat kavgalarını körükledi. Anadolu’dan İran’a gelerek 1338’de Büyük Şeyh Hasan’ı Nahçıvan’da bozguna uğrattı. Bu sırada İlhanlı imparatorluk tahtında, Ebu-Sait Han’ın kızkardeşi Satıbey vardı. Küçük Hasan İmparatoriçe’yi nüfuzuna alarak, devleti kendisi yöneltmek için, sonu gelmez entrikalara girişti.
1343’te Bağdat’ta karısı tarafından öldürüldü. Ondan sonra kardeşleri Emir Eşref ve Emir Yağıbastı, birbirleriyle mücadeleye başladılar. Kardeşini öldüren Eşref, 1355’te kazaen ölünceye kadar, Yakın Doğu’nun mukadderatına hakim oldu. Böylece, yarım yüzyılı İlhanlı İmparatorluğu’nun Yakın Doğu’ya getirdiği düzeni mahvetmekle geçiren Çobanlılar’ın tarihî rolleri sona ermiş oldu.
Kastamonu Çobanoğulları
Bir de Kastamonu’da küçük bir beylik kuran Çobanoğulları vardır ki, tarihi bir önem taşımayan bu prenslik, Anadolu Selçuklularının komutanlarından Hüsamettin Çoban tarafından kurulmuştur. Bu aileden 4 bey, XIII. yüzyılda Kastamonu’da Selçuklular adına hüküm sürdü. Candaroğulları’nın bu bölgeye Selçuklu İlhanlı valisi olarak atanması üzerine, son buldular.
