Difteri nedir? Nasıl bir hastalıktır? Difteri çeşitleri, belirtileri, tedavisi ve korunma yöntemleri nelerdir, hakkında bilgi.
Difteri; boğazı, burnu, orta kulağı, gırtlağı, gözü, cinsel organları, yaralı deriyi ve kimi zaman da bağırsağı tutabilen, buralarda yalancı zarlı iltihaba yol açan bulaşıcı hastalık; kuşpalazı da denir. Tarihin en eski çağlarından beri bilinir. Difteri etkenleri yalancı zarda, oda sıcaklığında 2-3 ay, laboratuvar koşullarında, 1.5-15 ay kadar canlı kalabilir. Suda 58-60°C’de 10 dakikada ölür.
Corynebacterium diphtheriae
Belirtileri:
Genellikle 1-5 yaş arası çocuklarda görülen difteride kuluçka dönemi 2-7 gündür. Hastalık yerleşme yerine göre boğaz, gırtlak, burun, deri, göz, kulak ve vulva difterisi biçiminde görülür. Difteri etkeni; sepsis, endokardit (yürek iç zarı iltihabı) asteomyelit ve menenjit gibi başka tehlikeli hastalıklara yol açabilir.
Boğaz difterisi:
Hastalık sinsi olarak kırıklık, iştahsızlık, çalışmaya isteksizlik ve hafif yutkunma ağrılarıyla başlar. Birdenbire ürperme ya da titreme, baş ağrısı ve oldukça çabuk yükselen ateşle ortaya çıkar. Bademciklerde ve boğazda şişme ve kırmızılık vardır.
Bademciklerin üstünde beyaz boz renkte yalancı zarlar oluşur. Hastanın ateşi 37.5-38.5°C arasında, bazen de 39-40°C kadar yükselir. Ağır olaylarda ağız pis kokar, nabız sık ve yumuşaktır. Hasta kusar, kendini koyvermiştir, vücudun her yanında kanamalar olabilir ve bir dolaşım yetersizliğinden ölür. Orta derecedeki olaylarda hastalık serumla tedavi yapılmasa bile bir iki hafta sonra iyileşmeye yüz tutabilir. Ancak, çoğu kez zarlar yutağa, gırtlağa ve ağıza doğru yayılır.
Gırtlak difterisi:
Genellikle boğaz ya da burun difterisinin aşağı inmesiyle ortaya çıkar, ancak difteri mikropları gırtlağa doğrudan doğruya da yerleşebilir. Gırtlak difterisi çok tehlikeli bir hastalıktır. Özellikle 1-4 yaşındaki çocuklarda görülür. Kanlanma, ödem ve yalancı zar gelişimi solunumu zorlaştırır. Gırtlak difterisi başlayınca ses ve öksürük kalınlaşır, kısılır ve hastalık ilerledikçe boğulur, daha sonra nefes darlığı belirir. Nabız sıklaşmış, yüz soluk mor bir renk almıştır. Nefes alma olanaksız duruma gelirse boyundan gırtlağa girilerek yapılan cerrahi müdahaleyle açılan delilde hastalar kurtulurlar, tersi durumda ölüm kaçınılmazdır.
Bronş difterisi:
Hastalık belirtileri gırtlak difterisi gibidir. Gırtlak difterisinin aşağı, bronşlara inmesiyle oluşur. Oldukça tehlikelidir. Ağır geçen hastalıklarda nefes almak çok zorlaşır. Gırtlaktan açılacak bir delik bile solunumu tam anlamıyla sağlayamadığından hasta 6 ile 12 saat arasında ölür.
Burun difterisi:
Difteri mikrobunun doğrudan doğruya buruna yerleşmesi ya da boğazdan buruna yayılmasıyla gelişir. Hastalık ateşsiz ya da hafif ateşli bir nezle gibi başlar. Bulaşma burnun bir iki yanında olabilir. Burundan serumlu, irinli ya da kanlı sümük akar, burun kenarlarında üst dudakta kızartı ve yaralar oluşur. Burun difterisi kimi zaman süreğen bir nezle biçiminde görülür, haftalar hatta aylarca sürebilir. Günün birinde iyi olabildiği gibi bir gırtlak difterisine de başlangıç olabilir.
Deri difterisi:
Difteri etkeni derideki bir sıyrık, yara, yanık gibi zedelenmiş bir yere yerleşebilir. Geri kalmış ülkelerde daha sık görülür. Yeni doğanlarda göbek difterisi de oluşabilir. Deride ayırt edilebilen bir ön bozukluk olmadan da başlayabilir; en çok uçlarda olmak üzere birkaç cm çapında bir yara biçiminde görülür. Yara yüzeyseldir, üzeri zar ya da kabukla örtülüdür, kenarları mavimsidir.
Başlangıçta görülen ağrı zamanla kalkarsa da iyileşme yavaştır. Hastalar genellikle 1-2 hafta çevreye bakteri saçarlar, bunların 4 haftada en az % 50’si, 10 haftada % 95’i yok olur. 6 aydan fazla süren taşıyıcılık çok seyrektir. Difteri, hastalıklı ve özellikle boğaz ve burun salgılarıyla bulaştırıcıdan doğrudan bulaştığı gibi, mikroplu salgılarla yeni kirlenmiş çamaşırlar, mendiller, yemek takımları, oyuncaklar, hatta tozlar (5 hafta kadar etken canlı kalabilir), süt ve süt ürünleriyle de bulaşabilir. Giriş kapısı boğaz özellikle bademcikler, burun ve deridir. Hastalarla yakın olarak yaşamak bulaşmayı kolaylaştırır.
Soğuk yerlerde görülür, ev, okul ve çocuk topluluklarında salgınlar yapar. Hastalıktan ölüm oranı yaklaşık % 7’dir. Tropikal ülkelerde insanların difteri basilleriyle çok daha küçük yaşlarda sık sık ilişkisini sağlayan bozuk yaşam koşullarından ötürü boğaz ve buruna yerleşen difteriye tutulma ve ölüm oranları ileri ülkelere göre çok daha düşüktür, difteride enfeksiyon geçirmekle bir bağışıklık gelişmektedir. Yeni doğan bebeklerde bu hastalığa karşı anneden geçen bağışıklık 3-6 ay sürer. İnsanlarda bu hastalığa karşı bağışıklık Schick deneyiyle ölçülebilir.
Difteri Aşısı
Tedavisi:
Difteri tedavisinde ilk adımlar, 1890-1893 arasında Behring’in çalışmalarıyla etkinliğini gösterdiği antitoksinin kullanılmasıyla atıldı. Serumla tedavinin temeli, difteri antikorlarının olabildiğince erken ve fazla, ancak zarar vermeyecek biçimde kan ya da kas yoluyla verilmesidir. Serumun dozu kişinin ağırlığına ve hastalığın şiddetine göre ayarlanır. 2 yaşından küçüklere 2.000-10.000 birim, 2-15 yaşındakilere 3.000-20.000 birim, daha büyüklerde 3.000-50.000 birim serum kullanılır. Penisilin ve erythromycin difteri mikroplarının üremesini durdurduğundan tedavide en sık kullanılan antibiyotiklerdir.
Korunma:
Bu amaçla hastaların salgı ve çıkartılarıyla her şey günlük olarak dezenfekte edilir. Hastayla ilişkisi olan erişkinler difteri mikroplan bulunamayıncaya kadar çocuk topluluklarına ve besin işlerine sokulmazlar. Evinde difterili bulunanların aşısız olan 10 yaşından küçüklerine hemen 10.000 birim antitoksin verilir ve aşılanır. Difteride taşıyıcıların pek yaygın olduğu ve buluşmaların kolaylığı dikkate alınarak korunmanın ağırlığı aşıyla bağışıklık kazanma üzerine oturtulmuştur. Bu açıdan önemli olan okul öncesi oyun çocuklarının bağışıklık kazanmasıdır. Bir toplumda çocukların % 70’i aşılanırsa salgın olmamaktadır.
Aşının verdiği bağışıklık süresi kişinin gücünün yanı sıra çevreden bulaşan basillerin etkisinde kalıp kalmadığına göre değişir. Bulaşmaların seyrek olduğu ülkelerde 4-5 yılda aşılama yapılır. Difteriye karşı aşılananlar da aşısızlara oranla, hastalığa tutulma olasılığı 3-4 kez, bu hastalıktan ölüm ise 25 kez azalmaktadır. Difteri bazı genç hayvanlarda ancak solunum yoluyla ve önceden muhat (organların korunmasını sağlayan zar) zarları yaralanırsa yalancı zarla bir bulaşmaya neden olabilir.
