Düyûn-ı Umûmiye nedir? Düyûn-ı Umûmiye neden kurulmuştur ve ne gibi görevleri vardır? Düyûn-ı Umûmiye ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Bugün İstanbul Lisesi olarak kullanılan meşhur Düyûn-ı Umûmiye binası
Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında devletin yabancı memleketlerden aldığı borçlara, bunların ödenmesi için kurduğu müesseseye «Düyun-ı Umumiye» (Kamu Borçları) denirdi.
Osmanlı İmparatorluğu, duraklama ve gerileme devrine başlayınca, para sıkıntısı da kendini göstermişti. Bu sıkıntıyı gidermek için önce iç kaynaklara başvurulduysa da bu ihtiyacı karşılamadı, Kırım Savaşı’ndan sonra ilk dış borç yapıldı. Bundan sonra da ödünç alma işi devam etti, üstelik alınan bu paralar, hesapsız bir şekilde harcandı.
Abdülâziz’in son günlerinde İmparatorluğun borçları 5.297.676.500 altın frangı bulmuştu. Ayrıca, milyonlarca franklık da düzensiz borç vardı. Bunların yalnız faizi yılda 300.000.000 frank tutuyordu. 1881’de yayınlanan «Muharrem Kararnamesi» ile «Düyun-ı Umumiye» idaresi kuruldu. İdare merkezi olarak Cağaloğlu’nda özel, muhteşem bir bina (Şimdiki İstanbul Erkek Lisesi) yapıldı. Yabancı tahvil sahiplerinin temsilcileri Düyun-ı Umumiye’nin yönetim kurulunu meydana getiriyordu. Bu kurulun II. Abdülhamit devri sırasında hükümetin üstünde hem mali, hem siyasi etkileri olmuştur.
Düyun-ı Umumiye İdaresi’nin hükümet borçlarını kapamak için vergi toplama yetkisi vardı. Damga pulu gelirini, içki, balık, ipek, tuz, tütün üzerindeki vergileri Düyun-ı Umumiye alıyor, bu da devletin itibarını azaltıyordu. Bu idarenin kurulmasından sonra da dışarıdan borç alınmasına devam edildi, Düyun-ı Umumiye de devletin malî işlerinin murakıbı durumuna geldi.
Osmanlı Devleti’nin bu borçları ancak Cumhuriyet devrinde temizlenebildi. 1928’de yapılan bir antlaşmayla Cumhuriyet hükümeti İmparatorluğun borçlarından 87.316.000 altın liralık kısmını kabul etti, Düyun-ı Umumiye İdaresi’nin varlığına böylece son verilerek yönetim kurulu üyeleri yurt dışına çıkarıldı. Bundan sonra, borçların ödenmesi yoluna gidildi ve 1944’te de Osmanlı İmparatorluğunun yabancı borçları dâvası tamamen son buldu.
