Ebu’l-Huzeyl kimdir, felsefesi nedir? Huzeyliye nedir, Huzeyliye felsefesi ve özellikleri hakkında bilgi.
Huzeyliye, Basra Mutezile okulunun kurucusu Ebu’l-Huzeyl Allaf’ın (752-841/850) geliştirdiği öğretidir.
Huzeyliyeye göre Tanrı’nın sıfatları, gerçekte onun özünden (zatından) başka bir şey değildir. O, özü olan bir bilgiyle bilir, özü olan bir güçle eylemde bulunur. Tanrı’ nın özünden ayrı sıfatları olduğunu yadsıyan bu görüş genel kabullere aykırıdır. Gene Ebu’l-Huzeyl’in öğretisine göre, Tanrı’nın yapabileceği şeylerin bir sınırı vardır, lütfü sonsuz değildir. Tanrı, eğer yapabileceği her şey gerçekleşmiş olsaydı, bu noktadan sonra hiçbir şey yapamaz duruma gelirdi. Ama bu durum hiçbir zaman gerçekleşmez.
Huzeyliye, Tanrı’nın varlığı ve kanıtları konusundaki bilgiyi zorunlu sayar. Akıllı bir varlık olarak insanın, peygamberler gönderilmese de ilk aşamada kendi varlığını, ikinci aşamada da Tanrı’nın varlığını bilmesi zorunludur. Bu bilgiye ulaşamayan kâfirdir ve sonsuzluğa değin Cehennem’de kalacaktır. İnsanın Tanrı üzerine bilgisi, onu tevhid ve adalet konularında bilgi edinmekle de yükümlü kılar.
Huzeyliyeye göre insanın tek bir eceli vardır. Kişinin yaşamı ister doğal bir ölümle, ister kaza ya da benzeri bir nedenle sona ersin, eceliyle ölmüştür. Bu dünyada insan özgürlüğünü savunan Ebu’l-Huzeyl, öteki dünya için tam tersini öne sürmüştür. Öteki dünyada insanların eylemleri zorunludur; Cennet’te ya da Cehennem’de bütün işledikleri kendilerinden istenilendir. Başlangıcı olan bir şeyin bir sonu olması gerektiği için, öteki dünyadaki bütün eylemlerin de bir sonu vardır. Bu son geldiğinde Cennet ve Cehennem’deki bütün hareket sona erecek, her şey donmuşçasına tam bir eylemsizliğe gömülecektir. Huzeyliye, duyularla kavranılamayan olaylara ilişkin haberlerin doğru kabul edilebilmesi için en az 20 kişinin tanıklığını arar. Üstelik bu 20 kişiden en az birinin günahlardan arınmış, Cennet’lik bir masum olması gerekir.
