El Sanatları, Bergama, Gördes ve Kula Halıları

0
Advertisement

Bergama, Gördes ve Kula halılarının özellikleri hakkında bilgi ve halı şeklindeki seccadeler hakkında bilgi.

Gördes Halısından Bir Kesit

Gördes Halısından Bir Kesit

Bergama Halıları

Bergama halıları bugün Anadolu’da dokunan halıların en güzelleri arasındadır. Bunları başka Anadolu halılarından ayıran en büyük özellik boyca dörtköşeye yakın olmalarıdır. Halının ortasında bir «göbek» bulunur. Göbek çok defa altı köşelidir. Bergama halıları zengin renkleri ile boyalarındaki nefasetle tanınmıştır.

Bergama halılarının en büyük özelliklerinden biri de nazarlıklarıdır. Başka halıların hiç birinde Bergama halılarında olduğu kadar nazarlığa rastlanmaz. Halı dokunurken aniden gelen bir ziyaretçinin nazarı değmesin diye yumağından bir parça kopararak halının başındaki kilim tarafına diker, bir başkası gelince başka renk bir yumaktan gene bir parça koparıp diker. Daha da olmazsa bunların her birine birer düğme diker. Bazı halıların da orta veya baş tarafında püsküller bulunur. Bunlar Bergama halılarının tanınmasında dikkat edilecek noktalardır.

Renkler genel olarak kırımızı ile mavidir; sarı, beyaz ve yeşil de bulunabilir.

Gördes ve Kula Halıları

Advertisement

Anadolu’da dokunan halıların en üstün olanlarının başında Gördes halıları gelir. Bazıları bunları İran halılarından daha üstün sayar. Son zamanlarda dokunan Gördes halıları eskilerinden biraz sönüktür. Eski Gördes halılarında kullanılan başlıca renkler mavi, sarı, kırmızı ve krem rengi idi. Bu halıların özellikleri 100-150 yıl eskilikteki örneklerde daha iyi görülür. Eski Gördes halılarının koyu ve zengin kırmızısı yanında 100 yıldan daha yeni olanların kırmızısı pembeye bakar ve çiğdir. Eski Gördes halılarının resimlerinde de daha çok çalışıldığı göze çarpar.

Gördes’e yakın olması bakımından Kula halıları ile Gördes halıları arasında büyük bir benzerlik görülür. Hele eski halılar öylesine birbirine benzer ki, en tecrübeli uzmanlar bile bunları birbirinden ayırt etmede güçlük çekerler. Hem yerleşimlerin yakınlığı, hem de karşılıklı evlenmeler dolayısıyla Gördes’le Kula’nın birbirine etkisi olmuştur. Gördes ve Kula halılarında Uşak düğümü kullanılır.

Seccade

Halıcılık Türkler’in göçebe hayatı sürdüğü sırada başlamıştı. Tezgahların yayladan kışlağa taşınması güç olduğundan halılar da küçük ölçüde dokunuyor, seccade tarzında oluyordu. Göçerken her şeyini birlikte alıp götüren Yörükler tezgahı da taşımak zorundaydılar. Bu yüzden, büyük tezgah, büyük halı olamazdı. Büyük halı yapımı ancak sürekli olarak yerleşmiş Türkler’de başlamıştır. Taşınması kolay, dokunması uzun vakit isteyen seccade o devirlerde çok revaçta olmuştur.

Seccadeyi eskiden genç kızlar çeyizlik olarak dokurlardı. Gerdek gecesi, güvey, gelinin kendi eliyle dokuduğu seccade üzerinde iki rekat güvey namazı kılardı. Çok eski seccadelerde mihrap yoktur. Gerek kenar sularında, gerek orta zeminde çeşitli renkte madalyonlar bulunur. Bu madalyonların hemen hepsi de geometri şekillerinden meydana gelmiştir. Çok defa birkaç renk kullanılmıştır. En çok kullanılanlar pancar kırmızısı, siyah, beyaz, koyu mavidir. İlmeler orta sıklıkta, havlar yüksekçedir.

Yeni seccadelerde yani iki, iki buçuk yüzyıldan beri dokunanlarda, mihrap yapmak adeti çıkmıştır. Bunda İslamiyetin etkisi vardır. Seccadelerin en güzelleri Gördes seccadeleridir. Eski seccadelerin en güzel örnekleri Konya’da Hz. Mevlana Türbesi’nde görülebilir.

Advertisement


Leave A Reply