Emmy Noether Kimdir? Gelmiş Geçmiş En İyi Kadın Matematikçi Hayatı

0
Advertisement

Emmy Noether kimdir? Ünlü Alman matematikçi Emmy Noether’in hayatı, matematik çalışmaları ve bilime katkıları nelerdir?

Emmy Noether Kimdir?

Emmy Noether Kimdir?

Emmy Noether; (d. 23 Mart 1882, Erlangen, Almanya – ö. 14 Nisan 1935, Bryn Mawr, Pennsylvania, ABD), yüksek cebir alanındaki buluşlarından dolayı çağımızın en yaratıcı soyut cebircisi olarak tanınan Alman matematikçidir.

1907’de cebirsel değişmezler konusundaki doktora çalışmasını Erlangen Üniversitesi’nde tamamlayan Noether, 1913’ten sonra aynı üniversitede, babası Max Noether’in (1844-1921) yerine bazı derslere .girmeye başladı. 1915’te gittiği Göttingen Üniversitesi’nde, bazı öğretim üyelerinin karşı çıkmasına karşın ünlü matematikçiler David Hilbert ve Felix Klein’ın ısrarıyla kalmaya karar verdi ve 1919’da bu üniversiteye öğretim üyesi olarak resmen atandı.

Göttingen’den meslektaşı Werner Schmeidler ile birlikte yazdığı ve Mathematische Zeitschrift‘te yayımlanan “Moduln in nicht-kommutativen Bereichen, insbesondere aus Differential- und Differenzen-Ausdrücken” (1920; Değişmeli Olmayan Cisimlerde, Özellikle Diferansiyel ve Fark Terimlerinde Modüller) Noether’in olağanüstü bir matematikçi olarak adını duyurduğu ilk çalışmasıydı. Bundan sonraki altı yıl boyunca araştırmalarını genel idealler (halkaların özel altkümeleri) kuramı üzerinde yoğunlaştırdı ve bu kuramda önemli bir yeri olan artık (rezidü) teoremini buldu. Aksiyomatik bir temele dayanan, bütün durumlar için geçerli bir genel idealler kuramı geliştirdi. Ortaya koyduğu soyut kuram, matematikteki birçok gelişmenin bir bütünde toplanmasına yardımcı oldu.

Değişmeli olmayan cebirler kuramı

1927’den sonra çalışmalarını, değişmeli olmayan cebirler (sayıların çarpılma sırasının sonucu etkilediği cebirler), bunların doğrusal dönüşümleri ve değişmeli sayı cisimlerine uygulanmaları üzerinde yoğunlaştırdı. Değişmeli olmayan cebirler kuramını düzenli ve tümüyle kavramsal bir biçimde yeniden oluşturdu. Helmut Hasse ve Richard Brauer ile birlikte değişmeli olmayan cebirlerin yapısını ve bunların vektörel çarpım aracılığıyla değişmeli cisimlere uygulanmasını inceledi. Noether’in bu dönemde yayımladığı en önemli makaleler, “Hyperkomplexe Grössen und Darstellungstheorie” (1929; Aşırı Karmaşık Sayı Sistemleri ve Bunların Temsili) ve “Nichtkommutative Algebra”dır (1933; Değişmeli Olmayan Cebir).

Advertisement

Noether, araştırmalarına ve öğretim üyeliğine ek olarak Mathematische Annalen’in yayına hazırlanmasında görev aldı. Öte yandan araştırmalarının büyük bölümü öğrenci ve meslektaşlarının makalelerinde yayımlandı.

1933’te Naziler iktidara gelince Göttingen’deki birçok Yahudi profesörle birlikte Emmy Noether de görevden alındı. Ekim 1933’te Almanya‘dan ayrılarak ABD’ye gitti ve Bryn Mawr College’da konuk profesör olarak görev aldı, ayrıca New Jersey’deki Princeton’da bulunan Yüksek Araştırmalar Enstitüsü’nde öğretim üyesi ve araştırmacı olarak çalıştı.

Kaynak – 2

Emmy Noether

Kaynak: commons.wikimedia.org

Emmy Noether 23 Mart 1882 yılında Erlangen, Bavyera, Almanya’da doğdu. Emmy Noether kuramsal fizik ve soyut cebir konularında yapmış olduğu çalışmaları ile tanınmış ünlü bir matematikçidir. Bir çok bilim insanı Emmy Noether için gelmiş geçmiş en iyi kadın matematikçi olarak söz etmiştir. Emmy Noether’i öven bilim insanları arasında David Hilbert, Albert Einstein, Jean Dieudonné, Hermann Weyl, Norbert Wiener gibi isimler bulunmaktadır. Emmy Noether’in ortaya atmış olduğu teorem ile Noetheryen halkalar ile korunum yasaları ile simetri arasındaki temel bağın açıklanması sağlanmıştır.

Emmy Noether’in babası da aynı zamanda bir matematikçi (Max Noether) idi. Akademik öğrenimine Erlangen Üniversitesinde matematik bölümünde okumaya başlayarak adım atmıştır. 1907 yılında tezini bitrdikten sonra hiç bir ücret almadan aynı üniversitede görev alarak çalışmıştır. Kadın olduğu için dışlanmış ve ancak bu şekilde üniversite de tutunabilmiştir.

1915 yılına gelindiğinde Felix Klein ve David Hilbert tarafından Göttingen Üniversite’sine davet edilmiştir. Bu dönem Göttingen Üniversitesi matematik bölümü dünyaca ünlü idi. Ancak bu çağrı çok da işe yaramamış üniversite yönetimi Emmy Noether’i red etmiştir. Bu sebeple Emmy Noether 4 yıl boyunca David Hilbert adına ders vermek zorunda kalmıştır. En sonunda 1919 yılına gelindiğinde Emmy Noether elde ederek ders verme hakkını elde etmiştir.

Emmy Noether 1933 yılına kadar Göttingen Üniversitesi matematik bölümünde ders vermiştir. Kendisinden ders alan öğrencilere de Noether Çocukları ismi dahi verilmiştir. Ancak Emmy Noether bşir yahudi idi ve Naziler de iktidarlarının en güçlü dönemlerini yaşıyordu. Bu sebeple Amerika’ya göç etmiş ve hayatının son iki yılını geçireceği Bryn Mawr Üniversitesine geçiş yapmıştır. 1935 senesinde ise yumurtalıklarında oluşan kist sebebi ile 53 yaşında iken hayata veda etmiştir.

Advertisement
Aşağıda direkt olarak Emmy Noether’den doktora düzeyinde ders almış matematikçilerin listesi yer almaktadır.
  • Falckenberg, Hans
  • Seidelmann, Fritz
  • Hermann, Grete
  • Grell, Heinrich
  • Doräte, Wilhelm
  • Hölzer, Rudolf
  • Weber, Werner
  • Levitski, Jakob
  • Deuring, Max
  • Fitting, Hans
  • Witt, Ernst
  • Tsen, Chiungtze
  • Schilling, Otto
  • Stauffer, Ruth
  • Vorbeck, Werner
  • Wichmann, Wolfgang


Yorum yapılmamış

Leave A Reply