Sözcükte anlam konusu, ikilemeler nedir, özellikleri nelerdir? İkilemelere örnekler, ikilemeler soru ve çözümleri.
İKİLEMELER
Cümlede anlatımı güçlendirmek, anlamı pekiştirmek için aralarında çeşitli anlam ilişkisi bulunan sözcüklerin yan yana kullanılmasıyla oluşmuş söz gruplarıdır.
İkilemeler sınavlarda değişik yönlerden sorulmaktadır.
1) Yapılışı yönüyle ikilemeler:
* Aynı kelimenin tekrarıyla oluşmuş ikilemeler: ağır ağır, yavaş yavaş, hızlı hızlı, koşa koşa, güle güle…
* Aynı ya da yakın anlamlı kelimelerle oluşmuş ikilemeler: güçlü kuvvetli, akıllı uslu, yalan yanlış, eş dost, kılık kıyafet,doğru dürüst…
* Karşıt anlamlı kelimelerle oluşmuş ikilemeler: iyi kötü, gece gündüz, büyük küçük, aşağı yukarı, az çok, er geç, ileri geri…
* Yansıma sözcüklerle yapılmış ikilemeler: şırıl şırıl, gürül gürül, horul horul…
* Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerle oluşmuş ikilemeler: eğri büğrü, yırtık pırtık, eski püskü, kaba saba, çoluk çocuk, para mara…
* İkisi de anlamsız sözcüklerden oluşmuş ikilemeler: ıvır zıvır, mırın kırın, abur cubur, abuk sabuk…
* Sözcüklerden biri ya da ikisi birden ek alan ikilemeler: baştan başa, omuz omuza, gider gitmez, el ele, günden güne…
2) İkilemeler cümleye değişik anlamlar katar.
> ” Babam yaz kış çalışır.” cümlesinde ikileme cümleye “çokluk”,
> “Onunla görüşmeyeli aşağı yukarı üç yıl oldu.” cümlesinde ikileme cümleye “yaklaşık”,
> ” Bu duruma düşe kalka geldi.” cümlesinde ikileme cümleye “zorlukla, güçlükle” anlamı katmıştır.
3) İkilemeyi oluşturan bazı kalıplaşmış sözler değiştirilemez.
> Örneğin:”İrili ufaklı bütün kavunları sattı.” cümlesindeki ikilemeyi “ufaklı irili” şeklinde kullanamayız.
4) İkilemeler cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılabilir.
Örneğin;
> “Olayı yarım yamalak anlattı.” cümlesinde ikileme “zarf”,
> “Çarşıdan ıvır zıvır almayı bırak.” cümlesinde ikileme “isim”,
> “Köye eğri büğrü yollardan gidilirdi.” cümlesinde ikileme “sıfat” göreviyle kullanılmıştır.
UYARI
İkilemeyi oluşturan sözcükler daima ayrı yazılır ve sözcükler arasında herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz.
Örnek Soru
1. Bugün hemen hemen akşama kadar dolaştık.
2. Arada sırada arkadaşlarıyla gezerdi.
3. Aşağı yukarı ödevlerini bitirdi.
4. Herkes az çok onu tanır.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde, ikilemelerin anlamları aynıdır?
A) 3-4
B) 2-4
C) 1-3
D) 1-2
Çözüm :
Bu tip sorularda ikilemelerin yerleri değiştirilerek cümleler tekrar okunduğunda hangi cümlelerin anlamı değişmiyorsa o cümlelerdekl ikilemeler aynı anlamdadır. Birinci cümlede ikileme cümleye “yaklaşık olarak, neredeyse” ikinci cümlede “bazı zamanlar, seyrek olarak” üçüncü cümlede “yaklaşık olarak, neredeyse” dördüncü cümlede “biraz” anlamında kullanılmıştır. Dolayısıyla C seçeneğindeki ikilemelerin anlamları aynıdır.
Cevap C
