İmam A’zam Ebu Hanife Kimdir? Hanefi Mezhebi nedir, özellikleri, hakkında bilgi.
İslam fıkıh mezheplerinin en büyüğü ve en çok müntesibi bulunanı olan Hanefi Mezhebinin kurucusu Ebu Hanife’nin asıl adı Numan, baba adı da Sabit’tir. Ebu Hanife, onun künyesidir. Genellikle “en büyük imam” anlamına olarak kendisine hürmeten “İmam-i A’zam” denilir. Doğumu Küfe’de 699 yılındadır. Sahabe-i kiram devrine yetiştiği düşünülerek, “Tablin” (Hz. Peygamberi görenleri görenler) zümresinden sayılmıştır. Kendisinin Hz. Ali, İbn-i Mes’ud ve ibni Abbas gibi büyük sahabeden feyz alanlardan okuduğu kabul edilir. Numan bin Sabit, önce ticaretle uğraşmış, sonra zamanını ilme harcamayı üstün tutmuştur. ilk okuduğunun Tevhid ilmi olduğu belirtilir. Bu ilim dalında en ön saftaki uzmanlardan sayıldı. Seyahatlere çıkmış, bu arada Basra’ya da gitmiştir. Birara itikad (inanç) sorunlarıyla meşgul olmuş bu konuda eserler de yazmışsa da, sonradan ibadet ve muamelat alanında otorite aşamasına yükselmiş ve Ehl-i Sünnet’in fıkıh üstadlarının başında yer almıştır.
Ebu Hanife, Hammad bin Ebi Süleyman’ın uzun süre ders halkasına devam etmiş, hocası vefat edince, ısrar üzerine, onun yerine ders vermeye başlamıştır. Zaten bilgisi, vekarı, ahlaki faziletleriyle tanınmış, ilimde de ileri gitmişti … Kitaba ve sünnete hem çok vakıftı, hem de günlük hayatta onlardan asla ayrılmıyordu. Zahitliği (zühd ve salah) , takvası (dini yasaklardan sakınma) toplumca biliniyordu. Fıkıhta ve mantıkta üstüne yoktu. Ayrıcalıklarının başında Kitabullah’tan ve Sünnet-i Seniyye’den ayrılmaması gelirdi. Eğer sorulan soruya bu iki ana kaynakta açık bir karşılık bulamazsa, o zaman da, emsaline. kıyasta bulunur, kendi içtihadını kullanarak hüküm çıkarırdı. Bilindiği ve daha önce de belirtildiği gibi “Edille-i Şer’iyye = Şer’l deliller” dörttür: Kitap, Sünnet, İcma-i ümmet ve Kıyas-i fukaha. Ebu Hanife, bunlardan ayrılmamıştır.
İslam hukuk ilmini kurucu durumunda olan Ebu Hanife, Abbasi Halifesi Mansur tarafından teklif edilen yüksek kadılık görevini reddettiği bahanesiyle hapsedilmiş ve Bağdad’da – güvenilir rivayetlere göre hemen her gün dövülmek suretiyle işkenceye tabi tutulduğundan 70 yaşında vefat etmiştir.
Ebü Hanife’nin büyük hukuk kültürü ve müstesna zekası He bir hayli eser yazdığı, yahut hiç olmazsa eserlerini öğrencilerine imla ettirdiği şüphesizdir. Ancak bunlardan günümüze kadar gelenler olduğu gibi, bize ulaşmamış olanlar da vardır. En tanınmış ve kendisine aidiyeti kuşkusuz sayılan en önemli eseri: El-fıkh el-Ekber’dir. Bu kitap: Matüridi tarafından serhedilmiş, Eş’arı’nin İbana’sine örnek tutulmuş ve imam A’zam’ın öğrencisi Abu ‘l-Muti’ el-Hakem rivayet i ile Urdu diline tercümesi de basılmıştır. Onun oldukları söylenen – fakat yaşadığı dönemde imamlar henüz eserlerini kendileri yazmayıp öğrencilerine not ettirdikleri cihetle – dikte yolu ile zamanımıza kadar intikal edenlerden de şunları kaydedebiliriz: El-Fıkh el-Absat, Kitab el-Alim ve ‘l-Muta’allim, Kitab er-Risale, El-Vasiyya, El-Kasida en-Numaniyye.
İmam-i A’zam, fıkhı, kanunları ve asılları bulunan bir bağımsız bilim dalı niteliğine kavuşturmuştur. Öğrencileri onun açtığı çığırı hem devam ettirmiş, hem de daha genişletip geliştirmişlerdir. Özellikle Abü Yusuf ve Muhammed Şeybani, güçlü birer müçtehid (ayet ve hadislerle bildirilmemiş, açıklanmamış olan sorun ve işlerin kıyas yoluyla çözüme bağlanmasını sağlayan din bilgini) olarak mezhebin tasnifi ve tedvini (bölümlere ayırıp. bir araya toplayarak düzenleme) alanında büyük hizmet görmüştür. Hanefilik İslam dünyasının en büyük ve en çok müntesibi bulunan mezhebi olarak dört bir tarafa yayılmıştır. Hanefi fıkhı ile: sorunlar türlerine göre kitaplara, onlar da bap ve fasıllara ayrılabilmiş, ameller hakkında bütün öğretiler gözden geçirilmiş, ibadetler, aile hukuku, muamelat, ukübat, sulh, cihad ve miras sıralanarak tedvin olunabilmiştir.
