İmaret nedir, imarethane nedir? İmarette ne yapılır, özelliği ve tarihçesi nedir? İmarethane hakkında bilgi.
İmaret – İmarethane
İmaret, muhtaçlara yemek veren vakıf kurumudur. İslam geleneğine uygun olarak toplumsal dayanışmayı ve sevabı amaçlar.
İmaret kavramının kapsamı genellikle hayır düşüncesiyle bir tutulduğundan sosyal, kültürel ve ekonomik amaçlı kurumlarla sağlık, ibadet, bayındırlık gibi çok çeşitli alanlardaki kurumlar imaret sayılıyor, hayır amaçlı yapıların yazıtlarına “imaret” sözcüğü de konuyordu. Özel anlamda ise imaret medrese öğrencilerine, cami ve hayır kurumu hademelerine, yoksullara, yolculara yemek veren, ayrıca kimsesizlere yatacak yer sağlayan kurumdu. Anadolu Selçukluları döneminde vakıflarla birlikte yaygınlaşarak külliyeler içinde yer almaya başladı. Vakfiyelere, bunların işleyişine ve sürekliliğine ilişkin koşullar kondu.
İmaretlerde, nazır-ı imaret denen yöneticinin buyruğunda kâtip, hazine emini, sarf emini, kilari (ambar memuru), müstakbil-i misafir (karşılayıcı), nakip (dağıtıcı), nakkad-ı kendüm (kalburcu), nakkad-ı erz (ayıklayıcı), siraci (kandil yakan), hadim-i me’kel (sofra hizmetlisi), bevvab (kapıcı), çarubi (süpürgeci), kaseşû (bulaşıkçı), hattab (oduncu), sertabbah (aşçıbaşı), tabbah (aşçı), habbaz (ekmekçi) ve vezzan-ı imaret (kantarcı) gibi görevliler çalışırdı.
İlk Osmanlı imareti 1336’da Orhan Bey tarafından İznik’te açıldı. İkinci büyük imareti II. Murad Edirne’de yaptırdı. II. Mehmed’in (Fatih) İstanbul’da yaptırdığı Fatih Külliyesi’nde yer alan imarette her öğün bin kişiye yemek dağıtılırdı. 18. yüzyıl sonlarında İstanbul imaretlerinin kapasitesi 30 bin kişiydi. Bunların başlıcaları Fatih, II. Bayezid, Sultan Selim, Süleymaniye, Sultanahmet, Laleli, Nuruosmaniye gibi selatin camilerinin imaretleriydi. 6 Nisan 1909’da İstanbul’da çalışır durumdaki 20 imaretten 18’i yasayla kapatıldı. Laleli ve Üsküdar imaretlerinin yalnızca medrese öğrencilerine yemek vermesine izin verildi. 18 Eylül 1914 tarihli nizamname ile Fatih, Şehzade, Nuruosmaniye, Atik Valide imaretleri yeniden açıldı. 1924’te ise medreselerle birlikte bütün imaretlerin etkinliğine son verildi.
