Bir Güney Avrupa ülkesi olan İtalya’nın yüzey şekilleri hakkında bilgi. İtalya’nın yüzey şekilleri, önemli coğrafi alanları ve coğrafi özellikleri hakkında bilgi.
Büyük ölçüde dağlık yapıda olan İtalya’nın ancak dörtte biri ovalarla kaplıdır. Kuzeyde yay biçiminde komşu ülkelerle sınır oluşturan Alpler aynı zamanda eteklerindeki ovaları Avrupa kara ikliminden soyutlar. Bu sebepleirki İtalya’nın zengin tarım alanları bu bölgede yoğunlaşmıştır. Kuzeybatı kıyısında Ligurya Bölgesindeki Alpler yerini Apenninler’e bırakır. Yarımada’da güneydoğuya doğru geniş bir yay çizerek çizme biçimindeki İtalya’nın belkemiğini oluşturan Apenninler, çizmenin burun bölümünde kıyıya dik inerler. Kuzey bölümü İtalyan Alpleri, Kuzey Ovası ve Ligurya Bölgesi’nden oluşur. İtalyan Alpleri’ nin doğuda en geniş dizisi 150 km’ye ulaşırken batıda en yüksek noktası, Monte Rosa ile Monte Cervino 4.500 metreyi aşar. Po Ovası düzlük alanların % 70’ini içerir.
Yaklaşık 950 km uzunluğundaki Yarımada İtalya’sı dağlık ve engebeli bir bölgedir. Bölgenin başlıca sıradağları Apenninler‘in yükseklikleri 750-2.800 m arasında değişir. Merkezi yarımadadaki Apenninler’in doğu etekleri ırmakların parçaladığı bir dizi derin vadi ve sırtlarla kaplı olduğundan kıyı şeridi çok dardır. Güneyde Apulia Ovasını içeren havza Apenninler’i Promontario del Gargano ile Murge yaylalarının kireçtaşı bloklarından ayınr. Dağ dizisinin batı bölümü Antiapenin denilen karmaşık yaylalardan oluşur.
Apennin Dağları
Kil ve kumullarla kaplı Toscana Bölgesinde mermeriyle ünlü Apuan Alpleri güneyde Monte Amiata’ya doğru kraterleri kumlu volkanik tepeler ilginç görünümler yaratır. Napoli yakınında Vezüv aktif bir yanardağdır (1.219 m). Serchio, Arno, Tiber, Velino, Sacco, Volturno, Apenninler’in batı bölümünde uzun ve dar vadilerde akan en başlıca ırmaklardır. Po’nun dışında Alpler’den doğan başlıca ırmak Adige’dir. Kuzeyde toplanmış Maggiore, Como, Lugano, Garda, İseo, vb Alp gölleri doğal güzellikleriyle önemli birer tatil ve turizm merkezidir. Tiren Denizi kıyılarında dik kayalıklar orak biçimi koylar uzanır. Geçmişte sıtma bölgelerinden olan Pontine Bataklığı ve Tiber Deltası ağaçlandırma çalışmaları sonucu kurutulmuştur. Çıplak dağlar, sürekli aşınan tepeler, susuzluk, kaynaklardaki düzensizlik nedeniyle güneyin en verimli ovalarından bazıları gelişmemiştir. Calabria kıyı şeridi, parça parça sulanan alçak topraklardır.
Yarımadadan Messina Boğazı ile ayrılan Sicilya (25.708 km2) kıtaya yaklaşık 3 km uzaklıktadır. Adanın büyük bölümü kayalıktır. Doğuda Catania Ovası aktif Etna Yanardağı’nın (3.325 m) yanı başındadır. Irmakların düzensiz akışı nedeniyle adanın bu en geniş düzlüğünden gereğince yarar sağlanamamaktadır. Kuzeydeki dağ kuşağı Apenninlerin uzantısı olup kuzey ve doğu kıyılarında sulanan bölgeler vardır. Merkezi İtalya‘nın güneyine doğru Akdeniz’de kıyıdan 190 km açıktaki Sardinya Adası (24.030 km2), jeolojik açıdan İtalya’nın öteki bölgelerinden farklılık gösterir. Tirso Irmağı’nın suladığı Campidano Vadisi Sardinya Adasının en verimli bölgedir.
Cagliari
Cagliari; İtalya’da kent, Sardunya Adası’nın ve aynı adı taşıyan yönetim biriminin merkezidir. Adanın güneyinde, Cagliari Körfezi’nde, Mannu Irmağı ağzında kuruludur. Adanın en büyük kenti, limanı ve endüstri merkezidir.
Limandan maden filizi (kurşun, çinko, tuz) dışsatımı yapılır. Tuzlu bataklıkların bulunduğu çevresinde önem verilen yeni endüstri kuruluşları yer alır.
Tarih: Kartacalıların kurduğu kent, İÖ 238’de Romalılar tarafından alındı. İS 454’te Vandalların eline geçti. Daha sonra bir süre bağımsız kalan kent, 533’te Bizans egemenliğine girdi. 8. ve 9. yüzyıllarda Arap kuşatmalarına sahne oldu, 1052’de Pisa, 1326’da Aragón, 1717’de Avusturya, 1718’de Savoy Hanedanı yönetimi altında kaldı. İkinci Dünya Savaşı’nda bir denizaltı üssü olması nedeniyle, Müttefikler tarafından yoğun biçimde bombalandı.
Tarihsel Eserler: Üniversite (1956), arkeoloji müzesi, amfiteatr, roman-gotik üslubunda katedral (13. yüzyıl), San Saturnino Bazilikası (5. yüzyıl), ortaçağ surlarının kalıntıları, kentteki başlıca kültürel ve tarihsel yapılardır.
Napoli
Napoli; İtalya’nın güneyinde liman kenti, Campania Bölgesi’nin ve aynı adı taşıyan yönetim biriminin merkezidir. Napoli Körfezi kıyısında, Campi Falegrei’nin yükseltilerinin (Vomera, Capodimonte, Posillipo), etekleriyle Vezüv yakınlarında, Roma’nın 188 km güneydoğusunda yer alır. İtalya’nın üçüncü büyük, eski bir ticaret ve liman kenti olan Napoli, Güney İtalya Bölgesi’nin nüfus ve etkinliklerinin en yoğun merkezidir. Uçak parçalan, lokomotif, çelik, gemi yapımı, petrol arıtımı, dokuma, kimya, ayakkabı, otomobil, motosiklet, elektroteknik, yazı makineleri ve besin, çok yönlü endüstri etkinliklerinin başlıcalarıdır. Uluslararası Capodichino Havaalanı, kentin kuzeyindedir. Limanı çok işlektir. Kentin çevresinin son derece çekici doğal güzelliklerinin yanı sıra arkeolojik ve sanat tarihsel zenginlikleri, uluslararası turizmi yoğun biçimde kente çeken başlıca etkenlerdir. Kuzeye ve batıya doğru yükselen eski kent, Antik Palaepolis (Partenope) ve Neapolis kentlerini içine alarak doğuda Merkez Tren İstasyonu ve batıda Calvario Tepesi arasında uzanır. 1884’teki kolera salgınından sonra eski kent, güney (liman) yönünde yeniden düzenlendi, yeni anayollar (Corso Umberto I.) açıldı. İkinci Dünya Savaşı’nın yıkımlarından sonra eski kentin ve limanın bazı bölümleri yeniden kuruldu.
Tarih
Napoli, İÖ 4. yüzyılda Neapolis (Yeni Kent) adıyla Yunanlılar tarafından kuruldu. İÖ 336’da Roma egemenliği altına girdi. İS 543’te Ostrogotların, 553’te Bizanslıların eline geçti. 763’ten başlayarak bir dükalık merkezi olan kent, bağımsızlığım kazandı. 1139’da II. Ruggero’nun eline geçene kadar bağımsızlığım korudu. Bu tarihten sonra Napoli Krallığı’nın yazgısını paylaştı. İkinci Dünya Savaşı’nda, gerek Alman, gerekse Müttefik bombardımanlarından büyük zarar gördü, 7 Ekim 1943’te, Müttefikler tarafından ele geçirildi.
