Jacob van Artevelde kimdir ve ne yapmıştır? Jacob van Artevelde hayatı, biyografisi ve siyasi kariyeri hakkında bilgi.
Jacob van Artevelde Kimdir?
Jacob van Artevelde; (d. y. 1295 – ö. 17 Temmuz 1345, Gent), Yüz Yıl Savaşları’nın (1337-1453) ilk evresinde önemli yeri olan Flaman önderdir. 1338’den sonra öteki “kaptan”larla birlikte Gent’i yöneterek Flamanların Fransa’ya ve Flandre kontuna karşı İngiltere kralı III. Edward’in yanında yer almasını sağlamıştır. 1345’te bir kargaşa sırasında öldürülene değin “baş kaptan” konumunda kalmıştır.
Van Artevelde 1338’den önce Flaman toplumsal ve siyasal yaşamının önde gelen adlarından değildi. 1338 öncesine ait belgelerde adı yalnızca bir tek olayla ilgili olarak, Gent’te çıkan bir ayaklanmada Flandre kontu I. Louis’yi destekleyenler arasında geçer. Bunun dışında, varlıklı bir burjuva ailesinden geldiği, Gent ve çevresinde toprağı olduğu bilinmektedir. Çocuklarının yaptığı evlilikler, soylu bir kökeni olabileceğini gösterir. Ama asıl uğraş alanının ne olduğu bilinmemektedir. Karısı Kateline de Çoster de siyasal yaşamda etkin rol oynamış, İngiltere kralının Flaman kentleri için söz verdiği ödenekleri almak üzere birçok kez İngiltere’ye gitmiştir. Oğullarından Philippe (d. 1340) 1382’de Flandre kontu II. Louis’ye karşı bir ayaklanmaya öncülük etmiştir.
1330’larda İngiltere ve Fransa arasındaki ilişkiler bozulunca, Flandre kontu ile Flaman kentleri arasında da gerginlik baş gösterdi. Fransa kralı VI. Philippe’in vasah olan Flandre kontu Louis, Fransa’nın yanında yer aldı. Flaman kentleri ise, Philippe’in özendirici vaatlerine karşın, dokuma sanayileri İngiliz yününe bağımlı olduğu için İngiltere kralı III. Edward ile aralarının açılmasını göze alamadı. Van Artevelde bu sırada bir halk önderi olarak ortaya çıktı. Gent halkı onun önderliği altında 1338 başlarında yansızlığını ilan etti. Öteki önemli kentlerden Ypres ve Brugge da aynı tutumu benimsedi. Fransa bu durumu içine sindirmek zorunda kaldı. Böylece, Flaman kentleri, yaşamsal önem taşıyan İngiltere ticaretini güven altına aldılar.
Van Artevelde, dört “kaptan”la birlikte Gent’in yönetimini üstlendi. Üçü varlıklı tüccar olan bu yönetici grubun içinde, seçimle gelen dokumacılar loncası başkanı da vardı. Toplumsal statüsü daha düşük olan zanaatçı katmanından birine böylesine yüksek bir yetki verilmesi, van Artevelde’nin reformlarının toplumsal yanını yansıtır.
Yansızlığını yalnızca iki yıl sürdüren Flandre, 1340 başında İngiltere’nin yanına geçti. Böylece ticarette yeni avantajlar kazandığı gibi. Kral III. Edward’dan Fransız denetimi altındaki bazı Flaman topraklarının geri alınması için yardım sözü kopardı. Ortaya çıkan yeni duruma yasallık kazandırmak amacıyla ve belki de van Artevelde’nin girişimi üzerine, Edward, Gent’te Fransa kralı ilan edilmeye razı oldu. 26 Ocak 1340’ta Flaman liman kenti Sluis yakınlarında Fransız donanmasını yenilgiye uğrattı. Daha sonra van Artevelde’yle birlikte Fransız kenti Tournai’yi kuşattı.
Flamanlar, Fransızların yanında çarpışan Flandre kontunun yöneticiliğini tanımadılar. Tournai kuşatmasından sonra ateşkes ilan edilmesi üzerine Flandre’a dönen kont, van Artevelde’nin yandaşlarının ağırlıkta olduğu bir kurula boyun eğmek zorunda kaldı. Bu durumdan kurtulmak için kaçınca, van Artevelde, kontun akrabalarından Simon van Mirabello’yu naipliğe getirdi. Van Artevelde, var olan kurumlarda resmen hiçbir değişikliğe gitmedi. Adı da hiçbir resmî belgede geçmiyordu. Ama, III. Edward’in yazışmalarından, iktidarın fiilen van Artevelde’nin elinde olduğu anlaşılmaktadır. Nüfuzu, çıkarlarını kolladığı büyük kentlerin desteğine dayanmaktaydı. Bu nedenle, gerektiğinde küçük kentlerin ve kırsal kesimin çıkarlarını feda etmişti.
Van Artevelde, eski belediye meclisi üyesi Jan van Steenbeke’nin 1343 başındaki başarısız darbe girişimine değin, yönetici konumunu hiçbir muhalefetle karşılaşmadan sürdürdü. Mayıs 1345’teki ikinci darbe girişimi daha etkili oldu; dokumacılarla çırpıcılar arasında ortaya çıkan anlaşmazlık, van Artevelde’nin iktidarının dayandığı sınıflar-arası denge siyasetine son verdi. “Baş kaptan” konumunu yitirmekle birlikte, III. Edward’in ona olan güveni sürdü. Ancak bu ilişki van Artevelde’nin sonunu da hazırladı. III. Edward Temmuz 1345’te ittifakı sürdürme konusunda Gent temsilcileri ile görüşmelerde bulunmak üzere Sluis’ ye geldi. Van Artevelde, kendisini Edward’a karşı çok uysal bulan öteki temsilcilerle sert bir tartışmaya girdi. Gent’e dönerken çıkan bir kargaşa sırasında öldürüldü.
Jacob van Artevelde’nin kişiliği uzun süre tartışmalara konu oldu. 17 ve 18. yüzyıllarda unutulmaya yüz tuttuktan sonra, 19. yüzyılda Belçikalı milliyetçi tarihçiler anısını yeniden canlandırdılar. Hakkındaki bilgilerin büyük bölümü karşıtlarınca aktarılmış olduğu için, kişiliğini değerlendirmek kolay değildir. Bilinen yazıları, 1342-43 kışında İngiltere kral ve kraliçesi ile Galler prensine gönderdiği Fransızca üç mektuptan ibarettir. Abartılı övgülerin yer almadığı bu mektuplarda, bir işadamı üslubu sezilir. Eylemlerinden, halkının gereksinmelerine ve bunların nasıl karşılanacağına ilişkin sağlam bir kavrayış, yerleşik değerlerden kopma yatkınlığı ve duraksamadan eyleme geçebilme yeteneği taşıdığı anlaşılmaktadır. Karşıtlarından birini kavgada öldürmesine yol açan hırçın yaradılışı, çağdaşlarından pek çoğunda rastlanan bir özellikti.
