Kimyada ateş nedir, alev nedir? Ateş ve alevin özellikleri nelerdir? Ateş nasıl yanar? Ateş ve alev ile ilgili bilgi.
Ateş Nedir?
Ateş bir kimyasal reaksiyon çeşidinin dış görüşünü-dür. Oksijen gazının atomları, özellikle (odun ve maden kömürü gibi yakıtlarda bulunan) karbon ve hidrojen atomları ile birleşerek ısı, su ve bir başka gaz olan, karbon dioksit verirler. Oksijen ve karbon yeryüzünde çok bol bulunan elementlerdir. (Birincisi havanın 1/5’ini meydana getirir, ikincisi bütün bitki ve hayvanlarda bulunur). Her ikisi de aktif olan (birbiriyle birleşmeyi çok isterler) bu elementlerin her yerde bulunuşu, yanma olayını çok sık rastlanan bir olay durumuna getirir. Yanma, yükseltgen-me adıyla bilinen kimyasal reaksiyonlardan biridir. Bir başkası paslanmadır; burada reaksiyon çok uzun sürer ve pek az ısı çıkar. Sıranın öbür ucunda, yanmadan çok daha hızlı olan patlama olayında, yakıtla oksijenin birleşmesi birdenbire olur.
Ateş niçin faydalıdır? Başka yükseltgenme olaylarına göre yanma olaylarının en büyük üstünlüğü enerjinin çok uygun bir hızla dışarı verilmesidir. Ateş, odun ya da maden kömürü harcar ve ısıyla belli bir oranda ışık verir (her ikisi de bir enerji şeklidir). Ateş enerjiyi, bizi kavuracak ya da havaya uçuracak (patlamada olduğu gibi) kadar hızlı vermez; ama ısıyı faydalanamayacağımız kadar yavaş da vermez (korezyon ya da paslanmada olduğu gibi). Kullanışlı olduğuna başka bir delil de vardır. Yanma geniş ölçüde, insan tarafından kontrol edilebilir. Enerji çıkışı, yakıta verilen oksijeni azaltıp çoğaltarak yavaşlatılır ya da hızlandırılabilir. Yine yakıt miktarı değiştirilerek enerji çıkışı ayarlanabilir (otomobillerde gaz pedalı, daha çok güç istendiği zaman daha çok benzin gönderilmesini sağlar). Büyük ateş küçüğünden daha çok ısı verir.
Alev Nedir?
Yakıtların çoğu alevle yanar. Alev olayı, ısıtılan yakıttan (maden kömürü, petrol), kendisinden daha kolay tutuşan gazların çıkışıdır. Çıkan gazlar yanar ve yerini sürekli olarak yakıttan çıkan gazlar alır. Bu çeşit yakıtları yakmak için yüksek sıcaklık gerekir. Böylece yanıcı gazlar çıkar. İlk ısıtma ister sürtme ve bir kimyasal maddeyle (kibrit), ister bir başka yakıtın yanmasıyla (çakmak), ya da elektrikle (pilli çakmak, buji) tutuşturmak için önceden sağlanmalıdır. Yanma reaksiyonu bir madde için ancak belli bir sıcaklıkta başlar. Alevdeki gazlar, ısı gibi ışık verir. Bu, alevin yüksek sıcaklığında . ince katı taneciklerin (çoğunlukla karbon) ışık saçıncaya kadar ısınmasından ileri gelir. Genel olarak alevde çeşitli kısımlar bulunur-. Yanmamış gazların meydana getirdiği küçük bölge (çoğunlukla mavi), bunun üstünde ve dışında oksijenle birleşen daha çok gazın yaptığı bölge. Mavimsi bölge başka bölgelere oranla soğuktur. Çünkü burada, gazlar daha yanmaya başlamamıştır. Öbür bölge sarı olabilir (eğer yanma düzgün olmazsa) ya da pratikçe renksizdir (yanmanın tam olduğu durumlarda) mumda olduğu gibi, sarı bir alev çok sıcak değildir ve dumanlıdır. İyi ayarlanmış benzer» bekinde olduğu gibi mavimsi ve oldukça güç görünen alev çok sıcak ve saydamdır. Hemen hemen bütün karışım oksijenle birleşerek karbondioksit yapmış, geriye pek az is ya da duman kalmıştır.
Yakıtlar ve Alev
Yakıtlardan yanıcı gazlar elde etme çeşitli yollarla olur. Örneğin maden kömüründen gazlar, doğrudan doğruya ısıtmakla elde edilir. Madeni yağlar vb. için çoğunlukla başka metotlar uygulanır. Gaz yağına batırılmış fitil, yağı yukarıya çıkarır. Yağ fitilin üst kısmına yaklaşınca, alevin verdiği ısı sıvı yakıtı gaza dönüştürür» bu da yanar. Ya da sıvı ince bir emzikten püskürtülerek küçük taneciklere ayrılır, gaz haline geçer (otomobil karbüratöründe olduğu gibi). Mum örneğinde, alev katı yakıtı sıvılaştırır, o da fitil içinde yükselir.
Ateş Yakmak ve Söndürmek
Ateş çok oksijen ister. Aynı zamanda yakıtı tutuşturmak da gerekir. Sonra çıkan gazların (özellikle karbondioksitin) uzaklaşması da şarttır. Katı yakıtlar kuru olmalıdır. Çünkü, nem sıcaklığı düşürür ve yakıtın tutuşmasını güçleştirir, istenmeyen ve tehlikeli olan ateşi söndürmek, kimyasal reaksiyonu güçleştirecek şartları hazırlamak demektir. Oksijen ateş için gerekli olduğuna göre, yapılacak ilk iş oksijeni uzaklaştırmak olmalıdır. Bu, ateşin üzerini kalın bir köpük katmanı ile veya kilim, battaniye ile örtmek, ya da sopalarla vurmakla sağlanır.
