Kırım hanı olarak tahta geçmiş olan 4 adet Devlet Giray hayatı ve dönemleri hakkında genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
DEVLET GİRAY I, Kırım hanı (?. 1530 – ?. 1577) Mübarek Giray’ın oğludur. Osmanlı sarayında yetişti. Sahip Giray’a karşı Kanuni Sultan Süleyman ve Kırım hanı atandı (1551). Güçlü bir orduyla Gözleve’de karaya çıkıp Sahip Giray’ın Kırım dışında bulunmasından yararlanarak Bahçesaray’ı ele geçirdi. Kanuni’nin fermanını göstererek Kırımlıları kendine bağladı. Sahip Giray’
ın çocuklarını öldürterek egemenliğini pekiştirdi. Rusları Volga ötesine atmaya çalıştı. 1565’teki Moskova Seferi bir sonuca ulaşamadı. Osmanlı etkisinin ülkesinde güçlenmesini istemediğinden Sokullu Mehmet Paşa’nın 1569’da başlattığı Volga ile Don arasına kanal açma girişimini desteklemedi. Ejderhan’ın (Astrahan) kuşatılmasına önceleri katılıp kışı öne sürerek çekilince iyi bir sonuç alınamadı. 1571’de Moskova surlarına kadar ilerlediyse de Volga Havzası ile Astrahan çevresindeki Rusları uzaklaştıramadı.
DEVLET GİRAY II, Kırım hanı (?. 1654 – Vize 1725). Hacı Selim Giray’ın büyük oğludur. Babası ikinci kez han olunca, kalgaylık (veliaht) görevine getirildi. 1694’te Macaristan Seferi’ne, 1695’te ise, Sadrazam Ali Paşa’nın giriştiği Varadin kuşatmasına kalgay olarak katıldı. 1696’da da Azak Kalesi’ ni kuşatan Rus birliklerine karşı kardeşleriyle birlikte savaştı. Ruslarla işbirliği yapan Kalmuk Ordusu’nu yenilgiye uğrattı. Daha sonra Kırım hanı oldu. Kırım’a döndükten sonra, han oğulları arasında geçimsizlik başgösterdi. Baskısını giderek artıran Rusya’ ya karşı tek başına harekete geçmek isteyince, 1702 yılı sonlarında hanlıktan uzaklaştırıldı. Yerine babası Hacı Selim Giray dördüncü kez Kırım hanı oldu. Devlet Giray, Bucak’a gelerek başkaldırdı. Tuna iskelelerini ele geçirmeye başlayınca, üzerine asker gönderildi ve Yenikale’ye çekildi. Arkasından da Rodos Adası’na gönderildi. Kaplan Giray’ın Kabartay Bölgesi’ nde yenilgiye uğraması üzerine, 18 Mayıs 1708’de ikinci kez Kırım hanı oldu. Baltacı Mehmet Paşa’nın sadrazamlığı döneminde İstanbul’a çağrılarak, görüşü alındı ve sonunda Rusya’ ya savaş açıldı. İki koldan saldıran Tatar akınları Vorones ve Merafe’ye kadar uzatıldı. Osmanlı ileri kuvvetleriyle birlikte, Rus Ordusu’nu arkadan sıkıştırarak, Prut’a doğru yönlendirdiler. Barış’tan sonra Lehistan, Rusya ve İsveç’in yönetimi Devlet Giray’a verildi. Ancak İsveç kralına karşı yanlış davranışı yüzünden görevinden alındı. Edirne’ye çağrılarak, önce Gelibolu’ya, oradan da Rodos’a sürüldü. 1716’da bağışlanınca, Vize yakınlarında kendisine verilen çiftliğe yerleşti.
DEVLET GİRAY III, Kırım hanı (?. 1647 – Yanbolu 1718). Adil Sultan’ın oğludur. Safa Giray’ın hanlığı döneminde kalgaylık (veliaht) yaptı, başkaldırdığı için, Yanbolu’da (Bulgaristan) bir çiftlikte oturmaya zorlandı. 1716’da Varadin yenilgisi üzerine han olan Kaplan Giray yenilgiden sorumlu tutularak görevden alınınca Kırım hanı ilan edildi, Tuna çevresinin korunmasıyla görevlendirildi. Kalgaylığa atadığı Bahadır Giray’ı, Kırım’a asker toplamaya gönderdiyse de Kırımlılar karşı çıktılar. Bunun üzerine hanlıktan alınarak, yerliden Yanbolu’ya gönderildi (1718).
DEVLET GİRAY IV, Kırım hanı (?. 1729 – Vize 1781). Arslan Giray’ın oğludur. Babasının ikinci hanlığı (mart-kasım 1768), sırasında kalgay oldu. Babası öldüğünde Maksut Giray han olunca, Vize’deki çiftliğine çekildi. Amcası Kırım Giray’ın ölümü üzerine han atandı. Ruslarla savaşta her türlü yardım yapılmasına karşın Moldavya ve Boğdan’a akınlarda bulunmadığı için görevinden alındı, Kıbrıs’a sürüldü, sürgün yeri Rodos’a çevrildi. Yerine II. Kaplan Giray han oldu. Küçük Kaynarca Barışı imzalandıktan sonra, Kefe’de kaldı. Bir süre sonra da Kırım halkının isteği üzerine ikinci kez Kırım ham oldu. Ruslar, Devlet Giray’m hanlıkta kalmasını zararlı saydıkları için Kırım’da bir ayaklanma çıkarttılar, Devlet Giray istanbul’a kaçmak zorunda kaldı (Ocak 1777). Devlet yetkililerinden ilgi gördü, Vize’deki çiftliğinde oturma izni verildi. Ölünceye kadar orada yaşadı. Yerine Rus yanlısı Şahin Giray, Kırım hanı oldu.
