Müzik aletlerinden çıkan sesler nelere bağlıdır? Müzik aletlerinden çıkan seslerin özellikleri, konu anlatımı.
Müzik Aletleri Nasıl Ses Üretir?
Telli aletlerde bir müzik notası, titreşen bir tel tarafından yaratılır. Tel yayla sürtmek, tırnaklamak ya da vurmakla titreştirilebilir.
Pek çok kimse samimiyetle kabul eder ki, bir hava basınçlı asfalt, delme makinesinin verdiği ses, ızdırap verici bir gürültüdür. Yine pek kimse kabul eder ki, bir keman sürtülen bir yay bir müzik sesi oluşturur. Bununla beraber her ikisi de titreşimlerdir.
Obua gibi aletlerde havanın titreşmesine, oynak bir kamışın keskin kenarına çarpma sebep olur.
Aralarındaki bir keman telinin titreşiminin düzgün aralıklarla meydana gelmesi, hava basınçlı delme makinesininkinin böyle olmamasıdır. İşte bir sesin müzik sesi mi yoksa sadece bir gürültü mü olduğuna bu ayrılık karar verir. Biri üzerinde düzgün aralıklı, öbüründeyse düzensiz aralıklarla delikler bulunan iki kurs alarak böyle olduğu kanıtlanabilir. Eğer her iki kurs döndürülürler ve her biri üzerine bir hava püskürmesi yönetilirse, üzerinde düzgün aralıklı delikler bulunan kurs, vızıldayan bir topaç gibi, bir müzik sesi ya da nota meydana getirecek, halbuki -öbür kurs sadece bir gürültü yapacaktır. Bir durumda hava düzgün olarak titreştirilmiştir, öbür durumda düzensiz titreştirilmiştir.
Piyano telli bir alettir. Teller tuşların lövye etkisiyle çalışan tokmakların vurmasıyla titreşir, böylece bir müzik notası meydana getirir.
Ses dalgaları, titreşen bir cisim tarafından meydana getirilen ve hava tarafından kulaklarımıza taşınılan bir sıra «itip çekme» fiskeleridir.
Titreşim kaynağıyla temasta olan hava, örneğin keman teli ya da bir saksafonun kamışı gibi, ya da kamış tarafından alternatif olarak sıkıştırılmakta ve gevşetilmektedir. Bu da arkasındaki havayı aynı ölçüde titreştirir ve böylece basınç dalgaları yayılır. Bir tam «itilip çekilme» bir siki (çevrim) dir ve hava içerisine bir saniyede gönderilen çevrimlerin sayısı titreşimin frekansıdır. Bu frekans, sesin notasını ya da perdesini düzenler. Saniyedeki titreşim sayısı yüksek olduğu ölçüde, perde de yüksektir.
Trompet ve boru gibi aletlerde, havayı sarsan ve bir nota yaratan şey, çalgıcının dudaklarının titreşimidir. Saksafon ve obua gibi aletlerde müzik sesi olarak duyulan titreşimlere, oynak bir kamışın keskin kenarına çarpan hava sebep olur.
Bir trompet yada boruda havayı titreştiren alet değil, çalgıcının dudaklarıdır.
İnsan zekâsı, bir notalar dizisi arasındaki bağıntının değerini ölçmek, ve hattâ bunlardan birinin kulağa uygunsuz gelmesi bakımından hafif bir perde hatasını bile anlamak bakımından çok duyarlıdır. Kulağa hoş gelen bağıntı takımları bir skala halinde düzenlenmiştir (do, re, mi, fa, sol, la, si, do). Bu notalardan her biri başka bir frekansa sahiptir ve aralarındaki bağıntı takımı ya da oranlar bir diyatonik skala meydana getirir.
Diyatonik skala, piyanoda zorluklar çıkarır.
Çünkü, eğer örneğin C’de başlayan güzel bir skala vermek üzere akortlanırsa, D den başlayan bir skala vermek üzere çalmaya çalıştığımız zaman ahenkli bir sonuç elde etmeyiz. Her nota için doğru bir skala çalınabilmesi için, oktav başına 70 kadar notamız bulunması gerekirdi, buysa piyanoyu, çalınması imkânsız bir alet haline getirirdi. Kabul edilen uzlaşma, kompozitör Johann Sebastian Bach (1685-1750) tarafından pek beğenilmiş olan, tampere skaladır.
Bir yayın keman teli üzerinden geçirilmesi telin titreşmesine çevresindeki havanın sarsılmasına sebep olur.
Bu skala o tarzda düzenlenmiştir ki, herhangi bir notadan başlayarak bir skala çalınabilir ve oranlar hiç bir zaman tam doğru olmamakla beraber, müziğe alışkın kulağı doyuracak derecede yakındırlar. Bir piyano hiç bir zaman, her ikisi de aynı notayı aynı şiddetle çalabilmesine rağmen, bir obua gibi ses veremez. Notanın sesinin kalitesinde bir fark vardır, ve bu fark harmonikler adı verilen bir şeye dayanır. Titreşen herhangi bir şeyin hareketinin en büyük olduğu bir noktaya karın ve hiç hareket etmeyen bir noktasına düğüm adı verilir.
Titreşen bir tele, tam ortasında, hafifçe dokununuz; böylece tel, bir karına (ortada) sahip olacak yerde iki karına sahip olacak, orta noktaysa bir düğüm haline gelecektir. Artık tel, aynı notayı çaldığı halde, ikinci harmoniğinin sesini verecektir. Tel üç parçaya bölünürse üçüncü harmoniğini çalacaktır, vb. Bir tel ya da hava sütunu, bir çok harmonikleri bir arada meydana getirebilir. Aynı zamanda bir bütün olarak ve değişik parçalar olarak titreşebilir. Böylece, birçok müzik aleti birçok harmonikleri, kendi fondamentali (birinci harmonik) ile birlikte çalar. Her alet, başka bir harmonikler seçimi yapar ve bu yüzden başka bir ses kalitesine sahiptir.
