Mani ne demektir? Manilerin sınıflandırılması, edebiyatta maninin özellikleri, hakkında bilgi.
Mani; Türk halk şiirinin ortak (anonim), sözlü, nazım birimlerinden biridir. Anlamlı söz karşılığı mana (ma’ni)’dan gelişi akla yakındır. Gerçekten maniler, güzel bir buluşu, bir nükteyi, zaman ve ortama uygun bir karşılığı iletmekle görevli kısa şiirdir. Genellikle dört dizedir. Uyaklanışı (rubai ve tuyuğ’da olduğu gibi) AAXA’dir; dağınık söyleşilerde XAXA da olabilir. Yedili hece ölçüsünün en doğal kullanımı manilerdedir; 3/4 ya da 4/3 duraklı olabilir. Birçok deyimimizin de bu ölçüde oluşu, yedi heceli bir söz kümesinin Türk beğenisine göre hem güzel, hem doğal ve kolay oluşunu gösterir. Bu yüzden yurdumuzun hemen her yerinde pek çok kişi mani söylemeyi (mani düzmeyi, mani yakmayı, mani atmayı) biraz bilir. Bununla birlikte mani, daha çok kadınların duygu dünyasını ortaya çıkaran bir yoldur. Okuyup yazma bilmeyen halk yığınları, doğal sanat yakınlığıyla böyle ortak biçimlerin beğeni ortaklığında içini dile getirmiştir. Maniler, konuların ağırlığına göre, şöyle sınıflanır:
1-Niyet-fal manileri,
2- Çalışma sırasında yaratılan iş manileri,
3-Atışma (sevda) manileri,
4-Bekçi ve davulcu manileri,
5-Satıcı manileri,
6-Semai kahvelerinin manileri,
8-Mektup manileri,
9-Düğün manileri.
Mani dörtlüklerinden oluşan basit makamlı söz ve türkücükler. Şimdiye kadar çok çeşitli emeklerle onbinlerce mani derlenmiş-se de konu ve özlerine göre taranıp ayrılmadığı, ilk dizelerin ilk harfine göre sıralandıkları için aranan güzellikleri, gerekli ve yararlı olanı zamanında bulmak hemen hemen olanaksızdır. Özellikle ilk iki dize doldurma, rastgele, gereksiz bir giriş olduğu için maniseverlerin bile belleğine giremez. Asıl güzellik ve etkisini son iki dizesinde taşıyan, bazıları cinaslı da olabilen, bazılarının dizeleri artmış bulunan mani, gülünç ve güldürücü destan ve türkülerin de biçimidir: “Ateşi köz öldürür/ Sürmeyi göz öldürür/Yiğidi kılıç kesmez/Bir kötü söz öldürür.” “A benim aslan yarim/Dağlar cefa götürmez /Sineme yaslan yarim.”
