Manisa ilinin tarihi, tarihçesi. Manisa’nın antik dönemlerden günümüze tarihçesi, şehre hakim olan uygarlıklar ve tarihi eser ve yerler.
Sart Harabeleri (Kaynak: pixabay.com)
MANİSA TARİHİ; Manisa Bölgesi, Ege-Hitit kültürlerinin etkisinde kalmıştır. Hititlerden sonra Manisa’yı da kapsayan Lydia Bölgesi’nde İÖ 1185-680 arasında Heraklid ya da Tylonid Hanedanı egemen oldu. 680’de başa geçen Mermnad Hanedanı egemenliğini yıkılışa kadar sürdürdü (İÖ 546). Bölgenin Sardeis‘ten sonra ikinci önemli kenti olan Manisa’nın kuruluşu hakkında çeşitli söylenceler vardır. Bu söylencelerden birisinde Manisa’nın Yunanistan’ın Teselya Bölgesi’nden gelen ve Troya Savaşı‘na katıldıktan sonra Sypilos Dağı eteğine yerleşen Magnetlerce kurulduğu dile getirilir. Kent, kurucularna atfen Magnesia adını aldı. Başka bir söylencede de Frigya Kraliçesi Niobe’nin, tanrıların gazabına uğrayınca 12 çocuğunun öldürüdüğü ve kendisinin de Sypilos Dağı’nda taş kesilerek oğullarının acısını ağlayarak dindirmeye çalıştığı anlatılır.
Sardeis Saraplığı’na bağlı olarak iki yüzyıl Pers egemenliğinde kalan Manisa, İÖ 333’te İskender İmparatorluğu’na bağlandı. İskender İmparatorluğu’nun parçalanmasından (İÖ 323) sonra uzun süre Seleukosların elinde kaldı ve İÖ 190’da Roma’nın yardımıyla Bergama Krallığı’na bağlandı. Bergama Kralı III. Attalos’un vasiyeti üzerine, onun ölümüyle kent İÖ 133’te Roma İmparatorluğu’na bağlandı. Roma döneminde Manisa (Magnesia) gelişti ve buna bağlı olarak Sardeis yavaş yavaş terk edildi ve unutuldu. Bizans döneminde önemini koruyan Manisa, psikoposluk merkezi oldu.
Saruhanoğulları Beyliği Haritası
Selçuklular Anadolu’yu fethe başladıklarında Manisa’yı alamadılar. Saruhan Bey 1313′ te de Manisa’yı alarak, kurduğu Saruhan Beyliği’nin merkezi yaptı.
Yıldırım Beyazıt 1390’da Manisa’yı ele geçirerek Saruhan Beyliği‘ne son verdi. Timur’a sığınan Hızır Şah, Ankara Savaşı’ndan sonra Marisa’ya dönerek beyliği yeniden kurdu. Hızır Şah, Yıldırım’ın şehzadeleri arasındaki taht kavgalarına karıştı ve bu nedenle Çelebi Mehmet tarafından yakalanarak idam ettirildi ve Saruhan Beyliği’ne son verildi (1410). Osmanlı döneminde Bedrettin Simavi’nin ayaklanmasına bağlı olarak baş kaldıran Torlak Kemal, kentte üstünlüğü sağladı. Ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Şehzade Murat, Torlak Kemal’i yakalayıp idam ettirdi (1420).
Celali Ayaklanmaları sırasında özellikle Kalenderoğlu ile Kara Haydaroğlu Manisa ve çevresine çok zarar verdiler. 18. yüzyıl ortalarında Karaosmanoğlu ailesi Manisa ve çevresinde adeta bağımsızlığını ilan ederek bölgede barışı sağladı. Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa 1833’te Manisa’ya girdi. Kütahya Antlaşması ile Mısır kuvvetleri kenti terk etti (Nisan 1833). Manisa, Osmanlı yönetiminde Saruhan Sancağı adı altında Anadolu Eyaleti’ne bağlandı. 1833’te Aydın, İzmir, Menteşe ve Saruhan sancakları birleştirilerek aydın Eyaleti kuruldu. 15 Mayıs 1919′ da Yunanlılar kenti işgal ettiler. Başkomutanlık Meydan Savaşı’ndan sonra Türk Ordusu, 8 Eylül 1922’de kenti tümüyle ancak yakılmış ve yıkılmış olarak kurtardı. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte il oldu ve 1927’de Saruhan adı Manisa olarak değiştirildi.
Aigai Antik Kenti
TARİHSEL ESERLER
Tarihsel dönemlerde Manisa’nın en önemli yerleşmesi Salihli İlçesi’nin sınırları içinde, Lidya Krallığı’nın merkezi olan Sardis Kenti‘dir. Merkez İlçe sınırları içinde Aigai, Sidas ve Yılan Hisarı sayılabilir. Yapım tarihi bilinmeyen Manisa Kalesi iç kale ve dış kaleden oluşur.
Türk dönemine ait en eski tarihli yapı Ulu Cami ve Medresesi’dir. 1366’da Saruhanoğullarından Fahrettin İlyas Bey tarafından yaptırıldı. Cami ile medrese arasında kubbeli, kare planlı bir türbe vardır. Osmanlı dönemine ait en eski yapı, II. Beyazit’in eşi Hüsniye Natun tarafından yaptırılan Hatuniye Külliyesidir. 1490’da yapılan külliye, cami, medrese, hamam, sıbyan mektebi ve Kurşunlu Han’dan oluşmaktaydı. Medrese günümüzde yıkık bir durumdadır. Kurşunlu Han ise zaman içinde yapılan onanmlarla özgün biçimini yitirmiştir. Osmanlı döneminin ikinci önemli yapısı Sultan Külliyesidir.
