Mehmet Ali Aybar kimdir? Türk solunun tanınan ve sevilen bir figürü olan Mehmet Ali Aybar hayatı ve çalışmaları hakkında bilgi.
Mehmet Ali Aybar (d. 5 Ekim 1908, İstanbul), Türk siyaset adamı ve yazar. Türkiye’de sosyalizm ve demokrasinin güç kazanması için yazılarıyla ve çeşitli siyasal örgütlenmeler içindeki çalışmalarıyla mücadele etmiştir.
Galatasaray Lisesi’nde atletizme başladı. 1928-36 arası milli takımda yer aldı. 1928 Amsterdam Olimpiyat Oyunları’na katıldı. 200 m Türkiye rekorunu kırdı. 1931’de Balkan Oyunları ikincisi oldu; Balkan birincisi olan 4 x 100 bayrak takımında koştu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi (1936). Aynı yıl bu fakültede anayasa hukuku asistanı, 1939’da da hukuk doktoru oldu. Kısa bir süre Fransa’da bulundu (1939-40). 1942’de devletler hukuku doçenti oldu. 1945’te Vatan gazetesine yazdığı siyasal yazıları nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı. Aynı yıl Demokrat Parti listesinden bağımsız milletvekili adayı oldu, ama seçilemedi. 1 Şubat 1947’de İstanbul’da Hür adlı haftalık gazeteyi yayımladı. Gazetenin, altıncı sayısında sıkıyönetimce kapatılması üzerine 5 Nisan 1947’de İzmir’de haftalık Zincirli Hürriyet’i çıkardı. Aleyhteki öğrenci gösterileri nedeniyle burada ancak üç sayı yayımlayabildiği gazeteyi, sıkıyönetim kaldırılınca İstanbul’a taşıdı, ama yalnızca bir sayı çıkarabildi. Zincirli Hürriyet’te yayımladığı yazılarıyla Amerikan yardımına karşı çıktı. Cumhurbaşkanına yazı ile hakaretten dört yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı (1949). 1950’de genel afla serbest bırakıldı. 1952’de avukatlığa başladı.
1962’de, Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) genel başkanlığına getirildi. 1965 ve 1969’da İstanbul milletvekili seçildi. Sosyalizm anlayışını “Türkiye’ye özgü sosyalizm” ve “güleryüzlü sosyalizm” formülleriyle ifade etti. 1968’de Sovyetler Birliği’nin Çekoslovakya’yı işgal etmesine karşı çıktı. Aynı yıl Behice Boran ile Sadun Aren’in oluşturduğu “Emek Grubu”na karşı, başta sosyalizm anlayışı olmak üzere birçok konuda farklı yaklaşımları savundu. Parti içindeki anlaşmazlığın derinleşmesi üzerine 1969’da genel başkanlıktan, 1971’de de partiden istifa etti. 1945-67 arasında çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanan yazı ve konuşmalarını Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm (1968) adlı kitabında topladı. 1971-73 arasında mecliste 12 Mart dönemi uygulamalarına karşı bir tutum izledi. Bu dönemdeki yazı ve konuşmalarını 12 Marttan Sonra Meclis Konuşmaları (1973) adlı kitapta topladı. 1975’te, daha sonra Sosyalist Devrim Partisi adını alan Sosyalist Parti’yi kurdu; partinin ilk genel başkanı oldu (1975-79). Bu dönemde “bürokratik sosyalizm”i ve Leninist parti kuramını eleştirdi; Örgüt Sorunu (1979) adlı yapıtını yayımladı. 1983’te çıkan Siyasi Partiler Kanunu’nun sosyalist bir partinin seçimlere katılmasına olanak tanımadığını belirterek kısa dönemde aktif politikadan çekildiğini açıklayan Aybar, 1983’ten sonra kurulan sosyalist partilerin hiçbirinde yer almadı. 1987’de Neden Sosyalizm i, 1988’de Türkiye İşçi Partisi Tarihi’ni (3 cilt) yazdı.
ABD’nin Vietnam’da işlediği savaş suçlarını yargılamak üzere kurulan Russell Mahkemesi’ne üye seçilen Aybar, Vietnam’a giden bir heyete başkanlık etmiş, mahkemeye soykırım suçuna ilişkin bir rapor sunarak ABD’nin suçluluğu konusundaki kararı imzalamıştır (1967).
