Müze nedir? Müzelerin kuruluş amacı, görevleri, başlıca özellikleri nelerdir? Yurdumuzdaki müzeler ile ilgili bilgi.
İstanbul Oyuncak Müzesi Nasıl Bir Yerdir? Gezi Rehberi
Müze, tarih, sanat, bilimle ilgili nesnelerin korunduğu, sergilendiği yerlerdir. Müzeler, arkeoloji müzesi, etnoğrafya müzesi, sağlık müzesi, tabiat müzesi, denizcilik müzesi, havacılık müzesi, askeri müze, oyuncak müzesi gibi çeşitlere ayrılır. Tabiat varlıkları ile tarihi eserleri bir arada koruyup sergileyen açık hava müzeleri de bulunmaktadır.
Müzelerde tarihin en eski zamanlarından günümüze kadar geçen sürede insan eseri olan her türlü çalışmalar sergilenir, saklanır. Bu nedenle, müzeler bize pek çok bilgileri öğretir, gelişmelerin akışını somut olarak gösterir.
Yurdumuzda müzecilik çalışmaları 19. yüzyıl ortalarında başlamıştır. 1846 yılı içinde Mareşal Ahmet Fethi Paşa tarafından pek çok eski silahlar ve yapıtlar, Aya İrini Kilisesi’nde toplanmıştır. Böylece müzecilikte ilk adım atılmıştır.
Tanzimat döneminde Aya İrini Kilisesi Hümayun Müzesi (Padişah Müzesi) adını almıştır. Müdürlüğüne de Galatasaray Lisesi tarih öğretmenlerinden E. Goold getirilmiştir.
Daha sonraki yıllarda Osman Hamdi Bey, müzeler müdürü olmuş (1881), Çinili Köşk’ü müze olarak düzenlemiştir. Ayrıca Güzel Sanatlar Akademisi ‘ni de kurmuştur.
Osman Hamdi Bey, kazıların Türk uzmanlarca yapılmasını sağlamış; Adıyaman Nemrut Dağı kazılarını yaptırmıştır. Ayrıca Çinili Köşk’ün karşısına yeni bir müze binası yapılmıştır. Buraya Eski Eserler Müzesi dendi. Bu yapı, cumhuriyetin ilanından sonra Arkeoloji Müzesi adını aldı.
Osman Hamdi Bey’in ölümünden sonra kardeşi Halil Erhem Eldem, müzeler müdürü oldu. Onun zamanında Didim, Milet, Efes, Sard kazıları gerçekleştirildi; buluntular İstanbul’a taşındı. Ayrıca Eski Şark Eserleri bölümü açıldı. 1914 ‘te Türk – İslam Eserleri Müzesi kuruldu. Birçok bilimsel eser yayımlandı.
Her konuda olduğu gibi, müzecilik konusuna da Atatürk büyük önem vermiştir. Örnek olarak, daha Kurtuluş Savaşı yıllarında ilk TBMM tarafından Türk Eski Eserler Müdürlüğü kurulmuştur ( 1920). 1923 ‘te ise bir Bilim Kurulu oluşturulmuş, bu kurul Ankara’da bir müze açılması için görevlendirilmiştir. Ankara’da ilk müze, Etnografya Müzesi binasında açılmıştır.
Bir müzeden görünüm…
Cumhuriyetin ilanından sonra yurdumuzun pek çok yerinde müzeler açıldı. Ankara Arkeoloji Müzesi, Antalya, Bursa, Edirne, Adana, Bergama müzeleri, Ankara Etnoğrafya Müzesi, Tokat, Amasya, Sinop, İzmir, Sivas müzeleri bunlara birer örnektir.
Ülke çapında müzecilik kolları oluşturuldu; 1945 yılında, yurdumuzun bir açık hava müzesi olması için çalışmalar başlatıldı. 1950-1960 yılları arasında Türkiye müzelerinin uluslar arasında temsil edilmesi için çalışıldı; halkın müzecilik konusunda eğitilmesi ve bilinçlenmesi için çaba harcandı.
1960’tan sonra, yurdumuzun hemen her yanında müze binaları yapıldı. Müzeciliğin gelişip yaygınlaşmasında Türk Tarih Kurumu ile Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesinin de büyük katkıları olmuştur.
Yurdumuzdaki müzeleri şöyle sıralayabiliriz:
- a) Ankara, İstanbul, İzmir, Konya, Antalya, Adana, Bursa arkeoloji müzeleri : Tarih öncesinden Bizans dönemi sonuna kadarki eserleri saklar ve sergiler.
- b) Topkapı Sarayı. Dolma Bahçe Sarayı Müzesi, Yıldız Sarayı. İstanbul Türk – İslam Eserleri Müzesi, Konya Mevlana Müzesi, Ankara Etnografya Müzesi, Anadolu Beylikleri ve Osmanlı eserlerini sergilemektedir.
- c) Atatürk müzeleri, TBMM Müzesi, Mudanya Mütareke Müzesi, Diyarbakır Ziya Gökalp Müzesi, İstanbul Tevfik Fikret Müzesi ile Sait Faik Müzesi de Türk büyükleri ile ilgili eserleri, çalışmaları sergilemektedir.
- ç) Ayasofya, Kariye müzeleri, Anıtkabir Müzesi, Çanakkale Şehitleri Anıtı, Atatürk evleri gibi tarihsel yapılar ve anıtlar da özel durumları, sanatları sergilemektedir. Askeri müzeler, askerlikle ilgili gelişmeleri, çeşitli silahları saklayıp sergiler. Denizcilik ve havacılık, demir yolu müzeleri, taşıma ve ulaştırma alanlarındaki gelişmeleri örneklerle sergiler, anlatır.
- d) Tanzimat Müzesi, Tanzimat dönemi ile ilgili gelişmeleri sergilemektedir, İstanbul Gülhane Parkı içindedir.
- e) Özel konulu müzeler daha yeni yeni kurulmaktadır. Bunlardan Tabiat Tarihi Müzesi, Sağlık Müzesi, Oyuncak Müzesi Sanayi Müzesi sayılabilir.
Müzelerde, saklanan ve sergilenen eserler, bizim tarih ve kültür hazinelerimizdir. Bunlar ile her türlü tabi at varlıklarımız ve eski eserlerimiz korunmalı, gelecek kuşaklara aktarılmalıdır.
