Ndebeleler Kimdir? Bandebeleler olarak da bilinen Afrika’da Bantu dilini konuşan halkların genel özellikleri hakkında bilgiler.
Bandebeleler, ndebeleler ya da transvaal bandebelelerİ olarak da bilinir, Afrika’ da, özellikle de Güney Afrika’daki Kwa-Ndebele ve Lebowa Siyah yurtluklarında yaşayan ve bir Bantu dili konuşan halklar. Angunilerin soyundan gelen Bandebeleler, 17. yüzyılda Transvaal’a göç etmeye başlamışlardır.
Transvaal Bandebelelerinin ataları saydığı Musi (Msi), kendisini izleyen bir grupla birlikte Angunilerden ayrıldıktan sonra, Afrika’nın güneydoğu kıyılarını dolaşarak sonunda Transvaal’da, bugünkü Pretoria’ nın bulunduğu bölgeye yerleşti. 18 ve 19. yüzyıllarda Natal’da Dingiswayo ile Shaka’ nın çıkardığı savaşlardan kaçan başka Anguniler de bu ana topluluğa katıldı. Transvaal Bandebelelerİ çalılıklara sığınarak Zulu akınlarından korunmayı başardılar. Ama zamanla farklı coğrafi gruplara ayrıldılar. Bir grup, Transvaal’ın bugün Potgietersrus’u oluşturan kuzey ve kuzeybatı bölgelerine yerleşti ve Kuzey Transvaal Bandebelelerİ (Bandebeleler) adını aldı. Sonradan Güney Transvaal Bandebelelerİ olarak adlandırılan ikinci grup Pretoria bölgesinin kuzeyinde kalırken, üçüncü bir grup da Olifants Irmağının doğusuna geçti.
Bu son grup daha sonraki bir şeflerinin adından dolayı Mapoçlar olarak anılmaya başladı. Transvaal’ın ortagüney ve güneydoğu bölümlerinde yaşayan Bandebeleler, Sotolarla kuşatılmış olmalarına karşın, özgün kültürlerini ve dillerini korudular. Çoğu Anguni halkı gibi Transvaal Bandebelelerİ de, küçük köylerde yaşar; mısır, kumdan, fasulye, tathpatates ile öteki ürünleri ekerek ve hayvancılık yaparak geçinirlerdi. Çokkanlılık serbestti. Soy ve miras, babaya göre belirlenirdi. Transvaal Bandebelelerini Mopaçlardan ayıran başlıca özellik ise, çatısı göz alıcı biçimde bezenmiş sazlarla kaplı taştan ya da çamurdan yapılmış evleri, incelikle işlenmiş rengârenk giysileri ve boncuklu takılarıydı. Günümüz Bandebelelerİ kendilerine özgü âdetlerin pek çoğunu korumuşsa da, kentleşme geleneksel kültürlerini belirli ölçülerde etkilemiştir. Bugün pek çok Bandebele, kentlerde ya da madenlerde çalışır; birçoğu da iş aramak için uzun süre ailelerinden ayrı kalır.
Transvaal Bandebelelerine 1979’da verilen KwaNdebele yurtluğu, 1981’de kendi kendini yönetme hakkına kavuştu. Başlangıçta burada çoğunlukla Güney Transvaal Bandebelelerİ ve Mapoçlar oturuyordu. Sothoların ve Batsuanalann etkisine girmiş olan Kuzey Transvaal Bandebelelerİ ise, Lebowa yurtluğuna yerleştirildi.
