Osmanlı Devleti’ni paylaşmak için İtilaf devletlerinin yaptıkları gizli antlaşmalar nelerdir? Gizli anlaşmaların sonuçları ve özetleri.
OSMANLI DEVLETİ’Nİ PAYLAŞMA TASARILARI (GİZLİ ANTLAŞMALAR)
Gizli Antlaşmaların Nedenleri
İtilaf Devletleri kendi aralarında imzaladıkları antlaşmalarla;
✓ Savaş sonrasında ortaya çıkacak anlaşmazlıkları gidermeyi,
✓ Osmanlı ülkesindeki farklı milletlerin ayaklanmasını sağlamayı,
✓ Bazı tarafsız devletlerin itilaf Devletleri yanında savaşa katılmasını sağlamayı,
Savaştan çekilmeyi düşünen itilaf Devletleri’nin savaşa devam etmesini sağlamak için imzalanan antlaşmalardan bazıları şunlardır:
Boğazlar Antlaşması (Mart 1915)
Çanakkale Savaşları’nın başlaması sonrasında ingiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. İngiltere ve Fransa, Boğazlar ve çevresinin Rusya’ya verilmesini kabul ettiler. Buna karşılık Rusya’da bu iki devletin Osmanlı Devleti’nin diğer bölgerleri ile Asya’daki çıkarlarını kabul etti.
Londra Antlaşması (26 Nisan 1915)
İngiltere, Fransa, Rusya ve italya arasında imzalandı. Oniki ada, Antalya ve çevresi italya’ya bırakıldı. Ayrıca, 1912 Uşi Antlaşması’nda Trablusgarp hakkında Osmanlı Devleti’nin kazandığı ayrıcalıkların italya’ya ait olduğu kabul edildi. Bu antlaşma sonrasında italya, İttifak Devletleri yanında savaşı girmeyi kabul etti.
Sykes-Picot Antlaşması (30 Ocak 1916)
İngiltere ve Fransa arasında, Orta Doğu topraklarını paylaşmak amacıyla imzalandı.
Petrograd Protokolü (Mart 1916 )
Rusya’nın Sykes-Picot Antlaşmasından haberdar olması üzerine ingiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. Bu antlaşmayla Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’nun Rusya’ya bırakılması kararlaştırıldı.
Saint – Jean de Maurienne Antlaşması (19 Nisan 1917)
italya’nın Petrograd Protokolü ve Sykes-Picot Antlaşmasından haberdar olması üzerine ingiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalandı. Antalya, Konya, Aydın ve izmir çevresi italya’ya bırakıldı. Fakat Rusya’nın bu antlaşmayı onaylamışına fırsat kalmadığı için İngiltere ve Fransa bu antlaşmayı uygulamak istemediler.
Mac-Mahon Antlaşması (1916)
İngilizler ile Hicaz Valisi Şerif Hüseyin arasında imzalandı.
Bu antlaşmada İngilizler, Arapların Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmasını istediler. Böylece büyük bir Arap Krallığı kurulmasını ve bu krallığın yönetimine Şerif Hüseyin’in getirilmesini vaat ettiler. Kurulacak olan Arap Krallığı’nın kendi halifesini belirlemesi kararlaştırıldı.
Gizli Antlaşmaların Sonuçları
✓ Rusya’nın savaştan çekilmesi uzadı.
✓ Orta Doğu toprakları savaş sırasında İngiltere ve Fransa tarafından büyük oranda paylaşıldı.
✓ Rusya savaştan çekilince bu gizli antlaşmaları açıkladı. Bu durum özellikle Osmanlı Devleti’nin tepkisini çekti.
✓ Wilson ilkelerinde gizli antlaşmalarının imzalanmaması gerektiği belirtildi. Fakat 1919’da toplanan Paris Konferansında bu istek göz ardı edildi.
✓ Rusya’nın savaştan çekilmesi nedeniyle gizli antlaşmalarda bazı değişiklikler yapılmak zorunda kalındı.
✓ Birinci Dünya sonrasında imzalanan antlaşmalarda gizli antlaşmalar büyük oranda uygulandı.
