Özne Yüklem Uyumsuzluğu nedeniyle oluşan anlatım bozukluğu konu anlatımı, örnekler, Özne Yüklem Uyumsuzluğu hakkında bilgi.
ÖZNE – YÜKLEM UYUMSUZLUĞU
Bir cümlenin anlamlı olabilmesi, açık net bilgiler verebilmesine ve yapısına bağlıdır. Kullanılan kelimelerin birbiriyle uyumlu olması da önemlidir.
Özne – yüklem uyumsuzluğunu birkaç maddede anlatacağız.
1. Tekillik – Çoğulluk Uyumu:
Cümlede özne işi yapan, yüklem de işi, durumu bildiren öğedir. Özne ve yüklem arasında şahıslar yönüyle uyum olmalıdır.
a) Öznede, birinci tekil şahıs (ben) ile birlikte başka şahıslar da varsa (sen, o, Ahmet…) yüklem birinci çoğul şahıs olmalıdır.
> “Ben, babam ve annem sinemaya gittik.”
b) Öznede birinci tekil şahıs (ben) yoksa ikinci tekil şahıs (sen) ve başka şahıslar varsa yüklem ikinci çoğul şahıs olmalıdır.
> “Sen, Fikret, Selim ve Ayşe pikniğe gideceksiniz.”
c) Öznede birinci ve ikinci tekil şahıs yoksa, üçüncü tekil şahıs (o) başka şahıslarla bulunuyorsa yüklem üçüncü çoğul şahıs olmalıdır.
> “O, kardeşi ve ablası buradan kitap aldılar.”
d) Özne insan dışındaki varlık veya kavramlardan (eşya, sözcük, duygu, düşünce gibi) oluşuyorsa yüklem daima tekildir.
> “Ağaçlar ilkbaharda çiçek açmışlar.” cümlesinde yüklem 3. çoğul şahısla değil 3. tekil şahısla çekimlenmelidir. “Ağaçlar” insan dışında bir varlık olduğu için bitki veya hayvanların özne olması durumunda yüklem her zaman tekil olmalıdır. Cümle “Ağaçlar ilkbaharda çiçek açmış.” şeklinde düzeltilmelidir.
> “Sıfatlar çekim eki almazlar.” Doğrusu: Sıfatlar çekim eki almaz.
e) Özne insan ise çoğul olarak bulunuyorsa yüklem tekil veya çoğul olabilir.
> “Öğrenciler ders çalışıyor.” veya “Öğrenciler ders çalışıyorlar.” olabilir.
2. Olumluluk ve Olumsuzluk Uyumu:
Yüklemler özneye göre olumlu veya olumsuz olmalıdır.
| Özne | Yüklem | Özne | Yüklem |
| Hepsi | olumlu | Kimse | olumsuz |
| Hepimiz | olumlu | Hiç kimse | olumsuz |
| Herkes | olumlu | Hiçbiri | olumsuz |
“Hiç kimse ona saygı duymuyor, aksine ondan nefret ediyordu.” cümlesinde birinci cümlenin öznesi ikinci cümlenin yüklemiyle uyum sağlamamaktadır. İki cümleden oluşan bu sıralı cümlede özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır. Cümle “Hiç kimse ona saygı duymuyor, aksine herkes ondan nefret ediyordu.” şeklinde düzeltilmelidir.
> “Hepimiz onun başaracağına inanıyorduk ondan ümidimizi kesmedik.”
Doğrusu: Hepimiz onun başaracağına inanıyorduk, hiçbirimiz ondan ümidimizi kesmedik.
