Ülkeler Rehberi Papua Yeni Gine – Papua Yeni Gine ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
PAPUA YENİ GİNE;
- Yüzölçümü: 461.691 km2.
- Başkenti: Port Moresby.
- Din: Hristiyan (% 92), doğal dinler (% 8). Halkın % 92’si Hristiyandır (% 61i Protestan, %31’i Katolik). Ancak animist inançlar yaygındır ve doğal dinlere inananlar % 8 oranındadır. Kargo mezhepleri Avrupalılarla kurulan ilişkilerin ürünüdür. Mezhep üyeleri, gemi ve uçakla getirilen Avrupa mallarının “Ölüm Ülkesi”nde atalarının ruhlarınca yapıldığına inanır.
- Dil: İngilizce, Malinazye, Mikronezya, Polinezya dilleri. Papua Yeni Ginesi’nde konuşulan 700 dilden 200’ü Malinezya dillerininin Mikronezya öbeğine bağlıdır. Bu diller, çoğunlukla katanın kıyılarında ve adalarda konuşulur. Halkın % 85’ini konuştuğu (Özellikle kıtanın iç kesimlerinde) 500 dil ise, Papua dillerinin Avustralya-Malinezya öbeğindendir. Ancak, bu diller, çok küçük toplulukların kendi aralarında konuştukları dillerdir. Buna karşın, toplam nüfusun %50’si, “yeni Malinezce” adı verilen dili konuşur. Resmi dil olan İngilizce ve ticaret dilleridir (Hiri, Poliçe) konuşulma alanları çok sınırlıdır.
- Para birimi: 1 kina =100 toea.
- Başlıca kentleri: Lae, Madang, Goroka, Rabaul.
Pasifik’te adalar devletidir. Güneybatı Pasifik’te yer alan Papua Yeni Ginesi; Yeni Gine Adası’nın doğu bölümünü, Bismarch Takımadalarının ve çevresindeki bir dizi adaları (irili ufaklı 600’ü aşkın ada ) içerir. Amiral Adaları’ndaki Manus Adası’nın ve Bismark Takımadalarının Yeni Britanya ve Yeni İrlanda’nın; Solomon Adaları’ndaki Bougainville ve Buka’nın; d’Entrecasteaux Adaları’nın; Lauisiade Takımadalarının; Trobriand Adaları’nın ve 600 küçük adanın doğu bölümünü oluşturur.
Yüzey Şekilleri;
Yeni Gine’nin anakara olarak adlandırılan doğu bölümü, geniş vadilerle parçalanmış dağlık yapı gösterir (güneydoğuda Owen Stanley Dağları, Victoria Dağı, 4.075 m; doğuda Bismark Dağları ve üzerinde ülkenin en yüksek noktası olan Wilhelm Dağı, 4.509 m; orta kesimde Merkez Sıradağları). Depremlerin sık sık görüldüğü kuzey yaylalarında faal 40 yanardağ vardır. Bismark Takımadalarından Solomon Adaları’na uzanarak doğuya doğru genişleyen bu bölge, yerkabuğundaki bir tabakanın kenarını, belirler. Geniş güney ovası, Fly, Puarri, Kikori gibi birçok uzun ırmak tarafından akaçlanır. Sepik ve Ramu ırmaklarının vadileri kuzeydeki başlıca düzlüklerdir.
İklim;
İklim sıcak ve nemli muson iklimidir. Güneydoğu kıyısında Port Moresby’de yıllık sıcaklık ortalaması 23-31°C arasında değişirken yüksek bölgeler daha soğuktur (13°C-2°C). Muson dönemi aralık-mart arasında gözlenmekle birlikte, ülke tüm yıl boyunca yağış alır. Yıllık Yağış ortalaması 1.011 mm’dir. Yağışlar genellikle kıyıda yoğundur.
Kaynak: pixabay.com
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Ülkenin 3/4’ün ormanlarla, bazı bölümleri mangrov bataklıklarıyla kaplıdır. Daha geniş ırmak vadilerinde bataklıklar göze çarpar. Ormanların açıldığı alanlarda otlaklar oluşmuştur. Dağlarda, Alpler’e özgü bitki örtüsü egemendir. Bitki türleri zengindir; örneğin 2.000 çeşit orkideye rastlanır Memeli hayvanların Avustralya hayvanlarıyla yakınlığı vardır. Özellikle keseli hayvanlar yaygındır. 650’yi aşkın kuş türü vardır. Bunlar arasında görkemli tüyleri için avlanan ve tükenme tehlikesiyle karşı karşıya bulunan devekuşu ve cennetkuşları da yer alır. Wairata Ulusal Parkı, Port Moresby yakınındadır.
Papua Yeni Gine’de Konuşulan Diller
Papua dilleri, Yeni Gine ve çevresinde konuşulan 700 kadar dilin oluşturduğu öbek. Bunlardan, birbiriyle akraba olan 350-450 kadarı Orta Yeni Gine üst filumu içinde sınıflandırılır. Geri kalan 250-350 dilin hangi dillerle akraba olduğu kesin olarak belirlenememiştir.
Papua dilleri, Yeni Gine merkez olmak üzere batıda Alor, Halmahera ve Timor adalarından, doğuda Santa Cruz Adalarına uzanan bölgede konuşulur. Papua dilleri terimi başlangıçta bu dilleri Malezya-Polinezya ve Avustralya dillerinden ayırmak amacıyla kullanılıyor ve bu dillerin birbiriyle herhangi bir akrabalık içermediği düşünülüyordu. 1950’lerin sonundan bu yana yapılan araştırmalar ise, 350-450 kadar Papua dilinin Orta Yeni Gine adı verilen bir üst filum (üst filum, bir ailedekinden daha az yakınlığı olan dilleri kapsar) oluşturduğunu ortaya koydu. Papua dillerini konuşanların sayısı birkaç yüzle birkaç bin arasında değişir; en yaygın dil, 130 bin kişinin konuştuğu Enga dilidir. Akraba olan diller bile, özellikle sözcük dağarcığı açısından önemli ayrılıklar gösterir.
Papua dillerinin çoğu karmaşık bir dilbilgisine sahiptir. Eylemler, dolaylı ve dolaysız tümleçlerin yanı sıra büyük çeşitlilik gösteren sayıları ve öznenin başka özelliklerini de yansıtır. Ayrıca zaman, kip, görünüş ile eylemin yönünü ve gerçekleştiği koşulları belirtir. Çoğu Papua dilinde iki temel eylem biçimi vardır. Tek bir eylemin söz konusu edildiği tümcelerde normal biçim, birden çok eylemin söz konusu edildiği tümcelerde özel biçimler kullanılır. Dillerin çoğunda cins ayrımı ve 10’a kadar ya da daha fazla ad sınıfı vardır. Sıfat, sayı adı, gösterme adılı, özne ve nesneler kullanılan ad sınıfına göre özel biçimler aldıklarından, karmaşık bir yapı oluştururlar. Sözcük ve hecelerin okunuşundaki titrem değişiminin anlam ayırıcı işlev gördüğü titrem sistemleri de, vurgu ve hece uzunluğuna dayalı sistemlerle birlikte karmaşık bir etkileşim içindedir.
Bir aile oluşturacak kadar yakın olmamakla birlikte, bir üst filumda olduğundan daha büyük yakınlık içeren diller filumlar içinde sınıflandırılır. Hiçbir öbeğe girmeyen bağımsız diller dışında, Papua dillerinde 21 filum ayrıştırılabilmiştir. Bunlardan sekizi oldukça küçüktür (her biri iki ile altı dil içerir); altısı Orta Yeni Gine üst filumuna girer, ayrıca üçü daha kabaca bu üst filumda sınıflandırılabilir. Doğu Yeni Gine Dağlık Bölgesi, Finisterre-Huon, Orta ve Güney Yeni Gine, Batı Yeni Gine Dağlık Bölgesi, Güney-Doğu Yeni Gine ve Madang filumları Orta Yeni Gine üst filumunu oluşturur. Kesin bir sınıflandırma olmamakla birlikte, Orta Yeni Gine üst filumu içinde ele alınan öteki üç filum ise Adelbert Dağları, Orta Sepik-Yukarı Sepik-Sepik Dağı ve Anga filumlarıdır. Malezya-Polinezya dillerinden çok etkilenmiş bazı Papua dillerini sınıflandırmak ise oldukça güçtür. Papua dillerinin çoğu yerel dillerdir ve yalnızca birkaçı, misyonerlerce kullanıldıkları için yerel sınırların ötesinde kültürel önem kazanabilmiştir.
Ekonomi;
Tarım: Ülke topraklarının ancak % 5’i tarıma elverişli olmasına karşın, ekili alanlar, bunun yarısı kadardır. Tarım alanlarında çoğunlukla ailelerin gereksinim duydukları ürünler yetiştirilir. Sırayla değişik ürünler ekme geleneği çok yaygındır ve ailelerin olan toprak parçalarında genellikle ilkel tarım yöntemleri uygulanır. Dağlık bölgelerde üretilen başlıca besin maddesi tatlı patatestir. Muz, kulkas ve hint yerelması düzlüklerde yetiştirilen ürünlerin başında gelir. Ticari değer taşıyan en önemli ürünler kakao, yerfıstığı, kahve, hurma yağı, şekerkamışı, çay ve kauçuktur.
Hayvancılık: Sığır, domuz, keçi, kümes hayvanları varlığı toplamı 4.5 milyondur. Yıllık balık üretimi 40 bin ton olup tonbalığı, kerevides ve karides dış ülkelere satılır. Endüstri. Metal eşya, kereste, sigara, meşrubat, besin, vb hafif endüstri dalları dışında önemli bir endüstri etkinliği yoktur.
Doğal Kaynaklar: Bakır, altın, gümüş, en önemli doğal kaynaklardır. Madenler, yabancı şirketler tarafından işletilir. Ormanlardan yılda 1.7 milyon m3 kereste elde edilir.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
Hollandalılar, 1828’de Yeni Gine’nin batısını Hollanda Antilleri’ne, 1884’te Almanya, Yeni Gine’nin kuzeydoğu bölümünü ve büyük açık deniz adalarını, Büyük Britanya’da güneydoğuyu topraklarına kattı. Ülkenin güneydoğusu 1906’da el değiştirerek Avustralya birlikleri kuzeydoğudaki Alman topraklarını ele geçirdi. Milletler Cemiyeti, 1921’de, Avustralya’yı ülkeyi Yeni Gine mandası olarak yönetme konusunda yetkili kıldı. İkinci Dünya Savaşı’nda Yeni Gine’nin büyük bölümü Japonların egemenliğine girdi. Ancak 1945’te manda altındaki topraklar özgürlüklerini kazanarak 1946’da BM gözetimine girdi.
Avustarlya, 1949’da Papua Bölgesi ve Yeni Gine olarak adlandırılan iki bölge için ortak yönetim kurdu. Ülkeyi bağımsızlığa hazırlama sürecinde, Avustralya, 1950’de yerel konseyleri ve 1951’de Yaşama Konseyi’ni oluşturdu. 1964’te seçimle işbaşına gelen Ulusal Meclis, Yasama Konseyi’nin yerini aldı. 1971′ de bölge, Papua Yeni Gine adını aldı ve 1973’te özerklik tanındı. Eylül 1975’te Michael Somare’nin başbakan oluşuyla birlikte tam bağımsızlık kazanıldı. Papua Yeni Ginesi 16 Eylül 1975’te tam bağımsızlığım kazandığında, hükümet önemli bir sorunla karşılaştı. Bougainville, 1 Eylül’de Kuzey Solomonlar Cumhuriyeti olarak ayrıca bağımsızlığını duyurmuştu. Bununla birlikte 1976’da hükümet Bougainville’e eyalet konumu verilmesini kabul etti. 1979’da dağ illerinde boylar arası savaş patlak verdiğinde olağanüstü durum uygulamasına geçildi. 1980’de, Pangu Partisi’nin lideri Somare’nin güvensizlik oyuyla parlamentoda hükümet düşürüldü. İlerici Halk Partisi lideri Julius Chan başkanlığında yeni bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1982’de yapılan genel seçimlerde, Pangu Partisi’nin lideri Michael Somare başkanlığında bir koalisyon hükümeti kuruldu. Ancak, Pangu Partisi içinde başgösteren görüş ayrılıklarının büyümesi üzerine, 1985’te partiden ayrılan 16 parlamenter, Demokratik Halk Harekati adlı yeni bir parti kurdu. Parti başkanlığına getirilen Paias Wingti, Pangu Partisi dışında kalan öteki beş partiyle yeni bir koalisyon hükümeti oluşturdu. Temmuz 1988’de, parlamentoda yapılan bir güvenoylaması sonucunda Wingti Hükümeti düştü. Yeni koalisyon hükümetini, Pangua Partisi lideri Rabbie Namaliu kurdu. Özgür Papua Hareketi’nin eylemleri hükümetlerin en büyük sorunu olmayı sürdürdü.
