Paraşüt nedir? Paraşütçülük ne demektir? Paraşüt nasıl yapılır? Paraşüt ile ilgili bilgilerin paraşütün tarihçesi hakkında bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Paraşüt Nedir? Nasıl Yapılır?
Paraşüt, atmosferde düşen cisimlerin hareketim yavaşlatmakta kullanılan şemsiye benzeri donanım. Önceleri insanlar için bir spor ya da arızalı hava taşıtlarından kurtulma aracı olarak geliştirilen paraşüt, daha sonraları savaş ve barış dönemlerinde havadan personel ve malzeme ikmalinde ve uzaydan atmosfere dönen uzay araçlarının yavaşlatılarak yere indirilmesinde de yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.
Paraşüt, balonla hemen hemen aynı zamanda, ama ondan bağımsız olarak geliştirildi. Paraşüt ilkesine ilk değinenlerden biri Leonardo da Vinci idi; bu ilkeyi uygulamaya koyan ilk kişi ise 1783’te Fransa’da Louis-Sebastien Lenormand oldu. Lenormand iki şemsiyeyi açarak bir ağacın tepesinden aşağıya atladı; birkaç yıl sonra da ilk Fransız havacılar balonlardan atlamaya başladılar. Düzenli olarak paraşüt kullanan ilk havacı Andre-Jacques Garnerin oldu; bir dizi gösteri düzenleyen Garnerin 1802’de İngiltere’de 2.400 m’den atladı.
İlk paraşütler çadır bezinden (kendir bezi) yapılıyordu; daha sonraları ise ipek kullanılmaya başladı. Uçaktan ilk başarılı atlayışı 1912’de ABD’li Yüzbaşı Albert Berry gerçekleştirdi. I. Dünya Savaşı sırasında gözlem balonlarındaki personel, balon yara aldığında atlayıp kurtulabilmek için paraşütlerle donatılmıştı; paraşütün hava indirmesinde kullanılmasına ise ancak savaşın sonlarında geçildi. II. Dünya Savaşı sırasında, Almanlar özel savaş birliklerinin indirilmesinde, düşman bölgelerine casus sızdırmakta ve birliklere malzeme ikmalinde paraşütten yaygın olarak yararlandılar. Uçakların hızının artmasıyla koltuk fırlatma sistemi geliştirildi; bu sistemin yardımıyla pilot, yara alan ya da bozulan uçaktan kısa sürede fırlatılabiliyor ve paraşütünün otomatik olarak açılması sağlanıyordu.
Günümüzde Paraşüt
Günümüzde personel paraşütleri naylondan yapılır ve belirli bir düzende katlanarak paraşüt çantasının içine yerleştirilir. Paraşütün şemsiye gibi açılan üst bölümüne kubbe denir; kubbe askı ipleriyle paraşütçünün vücudunu geçirdiği kuşam tertibatına bağlanır. Kubbe, son derece dayanıklı olması için, birbirine dikilen ayrı dilimlerden oluşur; böylece kubbenin belirli bir bölümü delindiğinde ya da yırtıldığında, yırtık yalnızca o dilimde kalır. Kuşam tertibatına bağlı paraşüt çantası paraşütçünün önüne ya da arkasına takılır; paraşüt ise paraşütçünün asılmasıyla harekete geçen bir deklanşör, otomatik bir zamanlama aygıtı ya da uçağa bağlı bir kolanın yardımıyla açılır. Kuşam tertibatı atkıların yardımıyla ağırlığı ve rüzgâr etkilerini güvenlikli biçimde paraşütçünün vücuduna dağıtır.
Özel amaçlar için değişik türden paraşütler geliştirilmiştir. İl. Dünya Savaşı sırasında Almanlarca geliştirilen şeritli paraşütün kubbesi, eşmerkezli bez şeritlerden oluşur; birbirine dikilen halka biçimindeki bu şeritlerin arasına delikler açılarak, bir miktar hava akışı sağlanır. Şeritli paraşütler yüksek bir aerodinamik dengeye sahiptir ve kargo indirme ya da inişe geçen uçakları yavaşlatma gibi ağır işlemlerde kullanılır. Kanat tipi paraşütlerle de, askı iplerine kumanda ederek havada süzülmek olanaklıdır.
Sesüstü hızlarda açılması gereken paraşütlerin kubbesi çok farklı bir yapıdadır. Bunlar koni biçiminde yapılır ve havanın, ya bezin içindeki açıklıklardan ya da koninin çevresine açılan büyük bir dairesel delikten dışarı akması sağlanır. “Balut” olarak adlandırılan bir başka tipte ise paraşüt, kubbenin çevresindeki deliklerden içeri akan havanın etkisiyle şişerek açılır.
Paraşütçülük Hakkında Bilgi
Paraşütçülük, yarışma ve eğlence amacıyla yapılan paraşütle atlama. Yarışma amaçlı paraşütçülükte genellikle 3.000 m’nin altında bir yükseklikte alçak hızla hareket eden bir uçaktan atlanır. Sporcunun paraşütünü açmasından önce serbest düşme gerçekleşir. Üsluplu atlama, hedefe atlama ve takım gösterileri başlıca yarışma dallarıdır. İlk dünya paraşütçülük şampiyonası 1951’de Yugoslavya’da düzenlendi. Sonraki şampiyonalar Üluslararası Havacılık Federasyonu’nun (FAI) denetiminde iki yılda bir, en çok 40 ülkenin katılımıyla yapıldı.
Üsluplu atlama, serbest düşme sırasında sağa, sola ve geriye salto atmak gibi bazı hareketleri içerir. Bu dalda yarışmacılar indikleri yere bakılmaksızın gerçekleştirdikleri hareketler açısından değerlendirilir. Hedefe atlamada amaç hassas elektronik araçlarla donatılmış, 37 cm çapındaki bir dairenin içinde bulunan çapı 5 cm olan çemberin olabildiğince yakınına inmektir. Takım gösterilerinde yarışmacılar hem serbest düşme sırasında hem de paraşütler açıldıktan sonra birbirlerine bayrak sopası vermek, halka oluşturmak gibi toplu hareketler yaparlar.
Normal paraşütlerdeki bazı parçalar manevra yeteneğini artırmak amacıyla yarışmalarda kullanılan paraşütlerden çıkartılır. Yarışma paraşütünde ayrıca sporcunun yön değiştirmesini ve inişi ayarlamasını sağlayan bir düzenek vardır. Paraşütçünün uçaktan nasıl atlayacağı ve paraşütünü hangi yükseklikte açacağı da kurallara bağlıdır. Yeni yarışma dallarından olan paraşütle havada kayma (paragliding) paraşüte esnek kanatlar takılarak gerçekleştirilir. Paraşütle yükselmedeyse (para-ascending) paraşütçünün bir aracın hızla çekmesi sonucunda yükselmesi sağlanır. Eğlence amaçlı paraşütçülükte inme hızını ve paraşütün ne zaman açılması gerektiğini gösteren bir altimetre kullanılır.
