Piroksen Nedir?

Piroksen nedir? Piroksenlerin özellikleri nelerdir? Bir çeşit mineral grubunun ortak adı olan piroksen hakkında bilgiler.

piroksen, değişik kimyasal bileşimlere sahip, kayaç oluşturucu silikat mineralleri grubunun ortak adı. Bu önemli mineraller grubunda özellikle kalsiyum, magnezyum ve demir bakımından zengin üyeler egemendir.

Adi piroksenler ya düşük kalsiyum içerikli enstatit-(orto) ferrosilit dizisine ya da yüksek kalsiyum içerikli diyopsit-hedenberjit dizisine aittir. Piroksenlerin kristal yapısı, bitişiklerindeki dörtyüzlülerle iki oksijen atomu paylaşan tekil silisyum dörtyüzlüleri zincirlerinden oluşur. Kristaller uzamış biçimlidir ve yaklaşık 90°’de iki iyi dilinim özelliğine sahiptir. Metal iyonları, zincirler arasında iki ayrı bakışım bölgesinde altı dönümlü düzenleşim içindedir. Düşük kalsiyum, yüksek magnezyum içerikli piroksenler çoğunlukla ortorombik bakışımlıdır ve ortopiroksen ya da hipersten olarak adlandırılırlar; yüksek kalsiyum, düşük magnezyum ve orta derecede demir içerikliler ise monoklinal bakışımlıdır ve klinopiroksen ya da ojit olarak adlandırılır.

Ojit ve hipersten arasında bileşimlere sahip piroksenlere ise pijonit denir; bunlara daha çok volkanik kayaçlarda rastlanır. Katılaşma noktasının altındaki sıcaklıklarda, yüksek ve düşük kalsiyum içerikli piroksenler birbirine karışmadığından, bu minerallerde iç içe büyümüş ince levha yapılan sık rastlanan bir özelliktir. Bazaltlar gibi hızla soğumuş kayaçlar oldukça değişken bileşimlere sahiptir; bunlarda piroksenler, kayacın katılaşması sırasında erken bir evrede oluşmuşsa magnezyum, geç bir evrede oluşmuşsa demir bakımından zengindir. Buna karşılık korkayaçlar ve başkalaşım kayaçları gibi yavaş soğuyan kayaçların kimyasal bileşim değişkenlik aralığı daha dardır. Enstatit, yermantosunun üst kesimlerinin önemli bir bileşenidir. Daha ender rastlanan piroksenler ise jadeyit, aejirin (ya da akmit) ve johannsenittir.