Potasyum Elementinin Bulunduğu Yerler, Özellikleri ve Kullanım Alanları

Potasyum elementinin özellikleri nelerdir? Potasyumun bulunduğu yerler ve elde edilmesi hakkında bilgiler. Ayrıca potasyumun bileşikleri ve kullanımı

Potasyum (K), periyodik tablonun 1a grubunda yer alan alkali metaller grubundan kimyasal element. Canlılar için yaşamsal öneme sahip bir elementtir. Elektroliz yoluyla ayrılan ilk metal olan potasyumu ilk kez 1807’de Sir Humphry Davy, erimiş potasyum hidroksitin bir volta pilinde elektrolizi yoluyla elde etti.

Bulunduğu yerler, özellikleri ve kullanım alanları.

Yumuşak ve gümüş beyazı parlaklığında bir metal olan potasyumun erime noktası düşük, ısı ve elektrik iletkenliği yüksektir. Alevi mor renkli, buharları ise yeşildir. Bolluk bakımından Yer’deki elementler arasında yedinci sırayı alır ve yerkabuğundaki korkayaçların yüzde 2,6’sını oluşturur. Doğadaki potasyumur çoğu muskovit, mika ve ortoklaz gibi mine railerde suda çözünmeyen bileşikler halinci; bulunur ve bu minerallerden elde edilme,i çok zordur. Ama karnalit, kizerit ve polihı-lit gibi arıtılabilen minerallerden elektroliz yoluyla ayrılabilir.

Potasyum Elementi

Potasyum üretiminde en önemli kaynak tuz yatakları ve tuzlu sulardır.

Almanya’da Stassfurt’taki potasyum klorür ve potasyum sülfat bakımından zengin tuz yatakları dünyadaki en önemli potasyum kaynaklarından biridir. Potasyum klorür karnalitten ( $\displaystyle KMgC{{l}_{3}}\cdot 6{{H}_{2}}O$ ), ana çözeltinin buharlaştırılması sırasında seçici çöktürme yoluyla elde edilir. Tuzlalarda ise salamuranın vakumda buharlaştırılmasıyla sodyum klorür ve sodyum sülfat çökelir ve geride kalan çözelti potasyum klorürün ayrılabileceği dereceye kadar kaynatılarak yüzde 66 arılıkta ham potas üretilir. Erimiş potasyum klorürün 870°C’de sodyumla indirgenmesi sonucunda da potasyum elde edilir. Elektroliz yoluyla potasyum üretiminde ise erimiş potasyum hidroksit, siyanür ya da erimiş potasyum halojenür içinde çözünmüş potasyum oksituzları ayrıştırılır.

Metal halinde potasyumun kullanım alanı çok azdır.

Kirli havayla tepkimeye girmesi sonucunda oksijen açığa çıkarıp karbon dioksit ve su buharını uzaklaştırdığından koruyucu gaz maskelerinde yararlanılan potasyum süperoksitin ( $\displaystyle K{{O}_{2}}$ ) elde edilmesinde ve ısı aktarıcı olarak yararlanılan sıvı haldeki sodyumlu alaşımlarda kullanılır. Potasyumun suyla hızla tepkimeye girmesi sonucunda yanıcı olan hidrojen gazı açığa çıkar ve potasyum hidroksit (KOH) çözeltisi oluşur.

Bütün bitkiler iyi bir potasyum kaynağıdır.

Kökleri aracılığıyla topraktaki çözünebilen potasyum tuzlarını soğururlar ve depolarlar. Bunun bir bölümünü de oksalatlar ve tartaratlar gibi organik potasyum tuzlarına dönüştürürler. Bitkiler yakıldığında bu organik tuzlar potasyum karbonata dönüşür. Üstün yapılı hayvanlarda potasyum iyonları ( $\displaystyle {{K}^{+}}$ ) sodyum iyonlarıyla birlikte sinir ve kas liflerindeki kimyasal uyarıların hücre zarlarına iletilmesini sağlar ve hücreye besin girişiyle artıkların uzaklaştırılması arasındaki dengeyi kurar. Vücuttaki aşırı az ya da aşırı çok potasyum ölüme neden olabilir. Doğal potasyum üç izotopunun karışımı halinde bulunur; bunlar, potasyum-39 (yüzde 93,26), potasyum-41 (yüzde 6,73) ve radyoaktif potasyum-40’tır (yüzde 0,01). Ayrıca yapay yollarla altı izotopu elde edilmiştir. Potasyum atomu en dış yörüngemsisindeki tek elektronu kolaylıkla verebildiğinden bütün bileşiklerinde +1 değerliklidir.

Potasyum Nitrat

Başlıca bileşikleri.

Potasyum bileşiklerinin gübre olarak tarımdaki önemi çok büyüktür. Ayrıca patlayıcı üretiminde de önemli miktarda kullanılır. Potasyum klorür (KCl) tuzlu göl sularının yanı sıra silvinit ve karnalit gibi minerallerde de doğal olarak bulunur. Renksiz ya da beyaz renkli, kristal yapılı bir bileşik olan potasyum klorür, gübre ve öbür potasyum bileşiklerinin üretiminde hammadde olarak kullanılır. Potasyum klorürün özel olarak tasarımlanmış bir gözede elektrolizi sonucunda kostik potas ya da kısaca potas olarak da bilinen potasyum hidroksit oluşur. Kolayca nem soğuran bu beyaz alkali maddeden sıvı sabun ve deterjanların üretiminde yararlanılır. Ayrıca potasyum karbonat ( $\displaystyle {{K}_{2}}C{{O}_{3}}$ ) gibi birçok potasyum tuzunun hammaddesidir.

Beyaz, nem soğurucu katı bir madde olan potas-, yum karbonat cam üretiminde, dokuma ı boyalarında, metallerin temizlenmesinde ve ^elektrik yoluyla kaplanmasında kullanılır. Potasyum hidroksitin iyotla tepkimeye gir-nesi sonucunda gene önemli bir potasyum zu olan potasyum iyodür (KI) elde edilir. Beyaz ya da renksiz olan bu madde, iyot eksikliğine karşı sofra tuzlarına ve hayvan yamlerine katılır. Ayrıca guatr, mantar emfeksiyonlan gibi bazı hastalıkların tedavisinde ve iyotla birlikte alkoldeki çözeltileri antiseptik olarak uygulanır.

Potasyum nitrat ( $\displaystyle KN{{O}_{3}}$ ) ve potasyum sülfat ( $\displaystyle {{K}_{2}}S{{O}_{4}}$ ) sanayide önemli öbür potasyum bileşikleridir. Güherçile olarak da bilinen potasyum nitrat, Yer yüzeyinde, kayaçlarda ve mağaralarda beyaz bir kabuk halinde, aynca sıcak kıraç bölgelerde toprakla karışık halde bulunur. Potasyum klorürün sodyum nitratla ya da potasyum hidroksitin nitrik asitle tepkimeye girmesi sonucunda yapay olarak da üretilebilir. Potasyum nitrat gübre olarak ve patlayıcılarda, havai fişeklerde yaygın olarak kullanılır. Potasyum sülfat da potasyum nitrat gibi doğada minerallerin (langbeyinit, kainit gibi) bileşiminde bulunur. Ayrıca potasyum klorürün sülfürik asitle tepkimesi yoluyla da önemli miktarda üretilir. Sanayide gübre, kauçuk ve potasyum karbonat üretiminde kullanılmasının yanı sıra tıpta müshil olarak da yararlanılır.

Potasyum Elementinin Sembolü

Atom Numarası: 19
Atom Ağırlığı : 39,102
Erime Noktası : 63,65ºC
Kaynama Noktası : 774ºC
Özgül Ağırlığı : 0,862 (20ºC’de)
Değerliği : 1
Elektronların yerleşimi : 2-8-8-1 ya da $\displaystyle 1{{s}^{2}}2{{s}^{2}}2{{p}^{6}}3{{s}^{2}}3{{p}^{6}}4{{s}^{1}}$