Psikolojik destek türleri nelerdir? Psikolanaliz, davranışçı yöntemler nelerdir, hakkında bilgi.
Psikolojik Destek Türleri
Psikoanaliz: Bu kurama göre hastalığın nedeni, çocukluktaki bilinçaltı çatışmaların (id, ego ve süperego arasında) yol açtığı bastırılmış dürtü ve saldırganlık duygularıdır. Psikoanaliz basitçe şu aşamaları içerir:
1) Hastada farkındalık geliştirme. Hasta, bastırmış olduğu ve savunma mekanizmaları ile ortadan kaldırmaya veya azaltmaya çalıştığı duygu ve düşüncelerinin farkına varır. Bilinçaltındakilerin bilince getirilmesini içeren farkındalık, serbest çağrışım tekniği kullanılarak ve rüya analizi ile sağlanır. Serbest çağrışımda hastanın aklına gelen her şey (duygular, düşünceler, fanteziler) hakkında konuşması sağlanır. Hiçbir baskı ve kontrol olmayan bir ortamda yapılan serbest çağrışım sonucu bilinçaltının kendini açığa çıkaracağı varsayılır. Rüyaların, bilinçdışına giden kestirme yol olduğu düşünülür. Rüyalarımızın, gizil bir anlamı vardır. Bu anlamı psikoanalist, belirli ilkeler doğrultusunda yorumlar ve sorunun kaynağını belirlemeye çalışır.
2) Psikoanalist, artık bilince çıkmış olan duygu ve düşünceleri üzerinde hastanın içgörü kazanmasına yardımcı olur. Hasta geçmiş yaşantılarındaki duygu ve anıların bugünkü duygu ve davranışlarını nasıl etkilediğinin farkına varır. Bunlarla açıkça yüzleştiğinde travma azalır. Terapist bu aşamada duygu, anı ve davranışlar için başka anlamlar önerir, müdahalelerde bulunur. Psikoanalizde hasta kısaca, sorunlarıyla yüzleşir, travmaya neden olan iç çatışmalarını, dürtü ve duygularını gözden geçirir, bunlarda gerekli değişiklikleri yapar, çatışmalarını daha yapıcı olarak çözer. Bütün bunlardan ötürü, psikoanalize derinlemesine analiz ve işleme de “içgörü tedavisi” denir.
Davranışçı yöntemler: Bunlarda uyumsal olmayan davranışların, öğrenilmiş olduğu savından hareket edilir. Bu nedenle de davranışların, öğrenme ilkeleri kullanılarak değiştirilmesine çalışılır. Davranışçı yöntemlerle davranışa şekil verilir. Türleri şunlardır:
1) Sistematik duyarsızlaştırma: Bu teknik özellikle korku ve fobilerin tedavisinde etkilidir. Önce korku/ fobi nesnesi ile ilgili durumlar en az etkili olandan en etkili olana kadar sıralanır (örnek: Fobi nesnesi köpekse, çok sevimli bir köpek resminden hastanın yanına getirilen saldırgan bir köpeğe kadar bir dizi durum belirlenir). Hastaya kendini gevşetme tekniği öğretilir. Hasta gevşek durumdayken korkulan nesne en az etkili durumunda ona gösterilir. Böylece korkulan nesne ile gevşeme arasında bağ kurulur. Gevşeme işlemleri hastada korkuya neden olan nesneye doğru sürdürülür. Gevşeme her kademede korkuya bağlanırken bir yandan da bir önceki kademedeki gevşeme bir sonraki duruma genellenir. Bu yöntemde hasta daha önce korku yaratan durumlarda kademeli olarak gevşemeyi öğrenmektedir.
2) Seçici pekiştirme: Bu teknik sigarayı bırakma, ders ortamında dikkatli olma, başarılı olma, sosyal ilişki kurma gibi istendik davranışların oluşturulmasında kullanılır. Seçici pekiştirme edimsel koşullamaya dayanır. Bu yöntem yerleştirilmek istenen davranışlarda olumlu pekiştirmenin, kaldırılmak istenen davranışlarda ise söndürmenin uygulanmasını içerir.
3) Model alma: Bu yöntemde hasta, sorunları uyumsal davranışlarla çözen birisini gözler. Böylece, uyumlu başa çıkma davranışlarını öğrenir. Model alma ile tedavide, görsel-işitsel sanal ortam için hazırlanmış kurgular da kullanılabilir.
Bilişsel davranışçı yöntemler: Bilişsel davranışçı yöntemlerde hastanın bilgi işlemleme bozuklukluları göz önüne alınır. Hastanın hatalı düşünce, inanç ve duyguları üzerinde durulur. Hastanın bunları yeniden düşünmesi, değerlendirmsi ve yorumlaması sağlanır. Örneğin çökkün bireyler kötümserdir, kendilerini aşırı eleştirirler. Başarısızlıklarını büyütür, başarılarını ise önemsemezler. Psikolojik destek sürecinde terapist hastanın bu çarpıkları ve bunların hangi bilişsel veya duygusal özelliklerden kaynaklandığını fark etmesine yardımcı olur.
Hümanistik yöntemler: Bu yöntemler bireyin büyüme, gelişme ve kendini gerçekleştirme yönünde doğal bir eğilimi olduğu varsayımından hareket eder. Hümanistik yaklaşıma göre psikolojik bozukluklar kişinin potansiyellerini gerçekleştirmesi engellendiğinde; kişinin gelişimi, sahip olduğu potansiyellerden farklı yönlere çekildiğinde ortaya çıkar. Hümanistik desteklerde bireyin özellik ve yeteneklerinin farkına varması, bireyin büyümesi ve gelişmesi, onun kendini anlaması sağlanır.
