Soya nasıl bir bitkidir, nerede ve nasıl yetiştirilir? Soya nasıl kullanılır, besin değeri ve özellikleri ile ilgili bilgi.
Soya Bitkisi
Soya
Soya; Baklagillerden Çin ve Japonya kökenli besin bitkisidir.
Bilimsel adı Glycina Hispida (ya da Soja Hispida) olan soya, kahverengi tüylü,çiçekleri çok belirgin olmayan, yüksekliği 50-150 cm’ye ulaşan biryıllık bir bitkidir. Uzakdoğu kökenli olan bu bitki, çok yararlı olması nedeniyle günümüzde iyi ürün alınan her yerde yetiştirilir. Soya yemlik bitki olarak hektar başına 12 kental ürün verir; Asya ve Amerika’da sıcak bölgelerde bu bitkinin yağ veren tohumlarından, hektar başına 20-30 kental verim sağlanır. Bu değerlere ulaşmak için bitki, sıcak bir iklim ve iyi nitelikli bir toprak ister.
ZENGİN BİR BİTKİ
Soyanın yapraklı gövdesi, sürü hayvanları için değerli bir yem oluşturur; bu bölümler taze ot gibi ya da kuru ot olarak tüketilebilir. Besin değeri, en iyi yemlik bitkilerinkine (sözgelimi, yonca) yakındır. Tohumları olgunlaşmış bitkilerden elde edilen saman da tahıllardan daha yüksek besin değerine sahiptir. Ayrıca soyadan “yeşil gübre” olarak toprağın beslenmesinde de yararlanılabilir. Tohumları yağ (tohumun % 12-24’ü yağdır) ve özellikle (hayvansal proteinlerin yerini tutan) azotlu maddeler içerir.
Soya tohumlarından elde edilen yağın besleyici değeri çok yüksektir. Aynı zamanda sanayide sabun, deterjan (temizleyici), yağlıboya, cila, geçirimsizlik sağlayan maddeler, linoleum, vb. elde edilmesinde kullanılır. Gliserin, yağ asitleri, sözgelimi böcek öldürücüler, lesitin, çikolata, çeşitli ilaçlar ve güzellik ürünlerinin hazırlanmasında kullanılan temel maddeler soyadan elde edilir.
Yağ çıkarıldıktan sonraki kalıntı, sürü hayvanları için önemli bir besin olan küspedir. Bu küspelerden sanayi alanında önemli azotlu maddeler, süt kazeiniyle hazırlanan ürünlerin (suda eriyen boyalar ve zamk, galalite benzeyen plastik maddeler, yapay yün, vb.) hazırlanmasına yarayan soya kazeini de elde edilebilir. Soyadan ayrıca soya selülozu da elde edilir.
Kaynak – 2
SOYA, (Lat. Soya hipsida). İkiçenekliler sınıfının Baklagiller familyasından bir tarım bitkisi. Anayurdu Uzakdoğu’dur. 4800 yıl önce Çin’de kültürünün yapıldığı bilinmektedir. 100-150 cm boyunda, gövdesi dallı, sarılıcı, bir yıllık otsu bitkidir. Yağı ve unu insan ve hayvanlar için büyük besin değeri taşıyan soyanın tohumları, % 18 oranında yağ içerir. Protein ve vitamin açısından da zengindir. Soya yağı adıyla tohumlarından elde edilen yağ, besin olarak, ayrıca besin endüstrisinde yan ürün olarak kullanılır.
Unundan ise ekmek, süt, peynir gibi ürünler elde edilir. Küspesi de değerli bir hayvan yemidir. 18. yüzyılda Avrupa’ya getirilen soya, bu kıtada tutunamadı. ABD’de ise geniş alanlarda ekilir. Dünya soya üretiminin hemen hemen yarısını ABD üretir. Öteki yarısı ise Uzakdoğu ülkeleri, özellikle de Çin’de yetiştirilir. Türkiye’de ise Birinci Dünya Savaşı’ndan bu yana yetiştirilen soyadan ilk kez 1958’de yağ üretimine geçildi. İlk fabrika da Sümerbank tarafından Ordu’ da kurulmuştur.
