Sulama nedir? Bitkilerin su ihtiyacı nasıl hesaplanır? Sulama yöntemleri nelerdir, özellikleri, hakkında bilgi.
Sulama
Tarım alanında, yetiştirilen bitkilerin gelişmesine zararlı olabilecek geçici ya da sürekli su yokluğunu engelleme işlemidir.
Bütün canlılar gibi bitkiler de yaşamak ve gelişmek için suya gereksinim duyarlar. Bitkiler topraktaki besleyici maddeleri eritmeye yarayan suyu önce almak, daha sonra kullanılacağı yerlere taşımak zorundadır. Bu suyun bir bölümü madensel tuzlarla birlikte bitki yapısında kalır, geri kalan bölümüyse yaprak sisteminden terleme yoluyla dışarı çıkar. Kurak ülke ya da bölgelerde, tarım ancak sulama varsa yapılabilir. Daha başka durumlarda sulama ya verimi artırmak ya da düzenli kılmak, ya suya çok gereksinimi olan türlerin yetiştirilmesine olanak vermek ya da yılda iki ürün alınmasını sağlamak için gereklidir. Burada ek sulama söz konusudur ve bu işlemin yararı, okyanus ikliminin egemen olduğu bölgelerde mısır, pancar, yemlik bitkiler, meyve ağaçları, vb’nin yetiştirilmesinde açıkça gözler önüne serilmiştir.
SU GEREKSİNİMİNİN HESAPLANMASI
Tarımı yapılan bitkilerin su gereksinimleri konusundaki modern araştırmalar, buharlaşma-terleme olayına dayanır. Buharlaşma-terleme potansiyeli (B.T.P.) bol su içeren bir toprağı tümüyle örten ve etkin büyüme halindeki bir bitki örtüsü tarafından atmosfere verilen su miktarını gösterir. Bu potansiyelin hesaplanması çeşitli formüllerden yararlanılarak gerçekleştirilir. Öte yandan, her toprakta bir miktar suyun bulunduğu ve bu suyun bir bölümünün kökler tarafından kolaylıkla tutulduğu da göz önünde tutulur; bu kolaylıkla kullanılabilen yedek sudur.
Sulamanın uygunluğu, yağış açığı ve toprakta bulunan kolaylıkla kullanılabilen yedek su hesabı katılarak ele alındığında, bir sulama sisteminin seçimi suyunu özelliklerine, toprağın durumuna, bitkilerin gereksinimlerine dayanır.
YÜZEY SULAMASI
Uzun süreden beri kullanılan bütün sistemlerde amaç, sulanan toprak yüzeyi üstünde suyun elden geldiğince düzenli biçimde dağılımını sağlamaktır. Toprağın bu biçimde önceden hazırlanmasına karşın, suyun toprağın her noktasında aynı derinliğe dağılımı sağlanamaz; gerçekten de, süzme katsayısı ve tutma yeteneği değişken olduğundan, toprak her yerinde aynı özelliği göstermez. Kullanılan farklı sulama yöntemleri arasında şunlar vardır: Taşırma ya da akıtmayla sulama (suyun toprak üstünde harklarla dağıtıldığı ve akan suyun toprağın içine düşey olarak sızdığı sulama); şişirme ile sulama (suyun bölümlere ayrılmış toprağı bentler yardımıyla sular altında bırakmasıyla yapılan sulama); sızdırma yoluyla sulama (suyun hendekler, harklar içinde akarak yanlamasına olarak bitkilerin köklerine kadar süzülmesiyle sağlanan sulama).
PÜSKÜRTME İLE SULAMA
Püskürtme (ya da serpme) yoluyla sulama, suyun toprak üstünde yağmur gibi dağıtılmasına dayanan bir sulama sistemidir. Bahçıvanlar, ağaç yetiştiricileri tarafından ve çimenlerin sulanmasında çok kullanılan bu sulama biçimi, büyük tarım alanlarında giderek daha çok kulanılmaya başlamıştır. Söz konusu yöntemde toprak yüzeyinin düzenlenmesi gerekmez, belirli bir miktarın ve düzenli bir dağılımın sağlanmasına olanak verir. Bu teknikte dağıtılan suya, suda eriyebilen gübreler de katılabilir; böyle bir tesisattan donlara karşı savaşımda da yararlanılır. Buna karşılık, söz konusu sistem, yatırım, işletme ve bakım açısından oldukça masraflıdır; rüzgârın şiddetli olduğu durumlarda su iyi dağıtılamaz; ayrıca klasik sistemlerde malzemenin yerinin değiştirilmesi güçtür.
Klasik tesisatlarda, bir boru (kanal) ağı, her sulama bölümünde sabit olarak duran püskürtücüleri besler. Borular sabit, toprağa gömülü ya da hareketli olabilir. Eskiden tümüyle madeni olan bu borular, günümüzde plastikten yapılmaktadır. Püskürtme aygıtları arasında, basit delikler, devirli olarak yön değiştiren fışkırtıcı ya da dağıtıcılardan oluşan sulama rampaları; çimenlerin ve sebzelerin sulanmasında kullanılan hidrolik turnikeler ve son olarak çoğunlukla boru sistemine bağlı bir destek üstüne tespit edilmiş olan ve modeline göre dairesel ya da yarıçapı 6-20 m olan bir bölgeyi sulayan, küçük döner sulayıcılar ayırt edilir. Yeni tesisatlar arasında, güç işlemleri en aza indirgeyen çözümler araştırılmıştır. Püskürtücülerin kızaklar üstünde bulunduğu durumlarda, geleneksel püskürtücü çoğunlukla bir çekici tarafından çekilen bir kasnak çevresinde dönen esnek bir boru sisteminin bir ucuna yerleştirilir. Ayrıca, çok uzun ray üstünde işleyen taşıyıcılara ve suyu çok geniş çaplı (100-160 m) dairesel bir alana dağıtan çok büyük sulayıcılara başvurulur.
MODERN TEKNİKLER
DAMLA DAMLA SULAMA
Bu teknik, ancak küçük debiyle çalışabüecek biçimde tasarlanmış sulayıcılar sayesinde, suyu ve büyük bir olasılıkla da gübreyi doğrudan doğruya kök bölgelerine verebilen bir tekniktir.
“Damlatıcı” da denen bu sulayıcılar, toprak yüzeyi üstüne yerleştirilen polietilenden yapılmış esnek boru düzeneği üstüne tespit edilirler.
SINIRLI SULAMA
Bu teknik, ekim alanında, sıralara paralel olarak oluşturulmuş harkların dibine yerleştirilen polietilenden sabit delikli rampalarla gerçekleştirilir.
