Yerküre Nedir? Hakkında Bilgi

Yerküre nedir, yerkürenin katmanları nelerdir? Yerkürenin özellikleri, yapısı, nasıl meydana geldi, içi hakkında bilgi.

Yerküre

Yerküre yani Dünya, güneş sistemindeki dokuz gezegenden biridir. Yüzeyinin üçte ikisini suların ve üçte birini de karanın oluşturduğu büyük bir küredir. Yerkürenin çevresini saran hava katmanları atmosferi oluşturur. Atmosferde canlılar için hayati önem taşıyan oksijen gazı bulunur. Yerküre, diğer gezegenlerle veya Güneş’le karşılaştırıldığında oldukça küçük kalır. Jüpiter ve Satürn yerküreden yüzlerce, Güneş ise binlerce kat büyüklüktedir.

Dünya sürekli döner. Uzayda tıpkı bir topaç gibi kendi etrafında dönerken aynı zamanda bir turu bir yılda tamamlayacak şekilde Güneş’in yörüngesinde de döner. Yerkürenin uzaydan çekilen uydu fotoğraflarındaki görüntüsü, üzeri girdap gibi dönen bulutlarla kaplı mavi bir topa benzer. Daha yakından bakıldığında da kıtaların şekli, okyanuslar, karla kaplı büyük dağ sıralan ve hatta nehir ve şehirler bile görülebilir.

Rakamlarla Yerküre

Yerkürenin içi

Bizler yerkürenin kabuk adı verilen dış kısmında yaşıyoruz. Sert kayalardan oluşan bu bölümde yer yer sular vardır. Yer kabuğu okyanusların altında 5 km ve karanın altında 30 km kalınlığındadır.

Kabuğun altında sıcak kaya ve metallerden oluşan bir top bulunur. Yerkürenin içi aşın sıcaktır ve 70 km’nin altındaki kayalar erimiş hâldedir. Bu erimiş kayalar bir yanardağ patladığında yüzeye çıkar. Yüzeyden ne kadar derine inilirse kayalar o kadar sıcak ve yoğun olacaktır. Hemen kabuğun altında bulunan ana katmana manto adı verilir. Manto çekirdek adı verilen sıcak metalik merkezi çevreler. Çekirdek yer yer katı, yer yer sıvı metallerden oluşur.

Yerküre nasıl meydana geldi?

Güneş, diğer yıldızlar gibi toz ve gaz yığınından oluşan bir nebuladan meydana geldi. Güneş’in 5000 milyon yıl önce oluştuğu düşünülmektedir. Oluştuğunda Güneş’in çevresinde kaim bir toz ve gaz halkası bulunuyordu. Daha büyük kütleler meydana getirebilecek şekilde bir araya gelmiş toz ve gaz yığınları, güneş sistemindeki gezegenleri oluşturdular. Bu gezegenlerden biri de Dünya idi.

Yaklaşık 4600 milyon yıl önce oluştuğunda, yerkürenin erimiş kayalardan oluşan bir toptan ibaret olduğu sanılmaktadır. Yüzeyi muhtemelen 4000°C civarında bir sıcaklığa sahiptir. Yüzeyin soğuyarak sert ve katı bir kabuk oluşturması milyonlarca yıl sonunda olmuştur.

Başlangıçta yerkürenin de diğer tüm gezegenler gibi bir atmosferi yoktu. Ancak volkanik patlamalar ilk ilkel atmosferin oluşmasını sağlayacak kadar gazın birikmesine neden olmuştur. Bu ilk atmosferde oksijen yoktur; ancak canlı formları oksijen olmadan da hayatta kalabilmektedirler. Oksijen daha sonra ortaya çıkan ve dünyanın her yerine dağılan bitkiler sayesinde üretilmeye ve yaygınlaşmaya başlamıştır.

Dünyanın oluşumu

Yerkürenin üzerindeki hiçbir kaya, yerküre kadar yaşlı değildir. En yaşlı kayalar 4000 milyon yıldan biraz daha gençtir. Bu kayalar oluşurken onlardan önce oluşanlar kum tanelerine dönüşerek yeni kayaların oluşmasına yardımcı olmuştur. Kayalarda bulunan fosil kalıntılarına göre en eski yaşam kanıtı 3500 milyon yıllıktır. Bulunan fosiller mavi yeşil su yosunu adı verilen küçük canlılara aittir. îlkel hayvanlara ait birkaç kalıntı da yaklaşık 1000 milyon yıllık fosillerde bulunmuştur. 200 milyon yıl önce ortaya çıkan ilk memeliler dinozorlardır ve soylarının yaklaşık 65 milyon yıl önce tükendiği sanılmaktadır. İnsanların gelişimi de yaklaşık 2 milyon yıl önce olmuştur.

Uzaktan algılama

Uydu fotoğrafçılığı bilim adamlarına yerküreyi uzak bir mesafeden inceleme ve temel özelliklerini görme olanağı sunduğu için uzaktan algılama yöntemi olarak bilinir. Uzaktan algılama sayesinde bir bölgede bulunan bulut şekilleri incelenerek hava durumu tahminleri yapılabilir. Ürün zamanı ve değerli minerallerin yerleri gibi iklim ve tarım hakkında bilgi de edinilebilir. Uzaktan algılama ayrıca bilim adamlarının insan aktivitelerinin ormanlar, çöller ve su yolları üzerinde yarattığı etkileri izleyebilmelerine olanak tanır. Günümüzde fotoğraf kalitesi o kadar yüksektir ki evler ve hatta bazen arabalar bile net şekilde tanımlanabilecek kadar iyi görülebilir.