Eylemsiler (fiilimsiler) nedir? Eylemsilerin çeşitleri, özellikleri, adeylem, sıfat fiil, zarf fiil konusu, örneklerle anlatımı.
EYLEMSİLER (FİİLİMSİLER)
Eylem kök ya da gövdelerine eylemsi ekleri getirilerek yapılır.
Zaman ve şahıs ekleri almazlar.
Yan cümlecik kurarak birleşik cümle oluştururlar.
Yan cümleciğin yüklemi olurlar.
Özne ve tümleç alabilirler.
Oraya git-mek (eylemsi) bizleri çok yordu.
ÇEŞİTLERİ:
1. İSİM-FİİLLER (ADEYLEM)
2. SIFAT-FİİLLER (ORTAÇLAR)
3. ZARF-FİİL
1. ADEYLEM
Hem isim, hem de fiil görevinde bulunan sözcüğe AD-FİİL denir.
Ekleri: -mek, -me, -iş,
Karlı yollarda yürümek istiyorum.
Oktay, derse çalışmayı, kitap okumayı sever.
Bu okuyuşun çok hoşuma gitti.
2. SIFAT-FİİLLER
Varlıkları niteledikleri için sıfat; özne, nesne ve tümleç alarak yan cümlecik kurdukları için de fiil gibi sayılan kelimelere sıfat-fiil denir.
Ekleri: -en, -(r) r, -ecek, -miş, -dik, -medik.
Bekleyen derviş muradına ermiş.
Beni gören adamı tanıyor musunuz?
Güler yüzlere ihtiyacımız var.
Akacak kan damarda durmaz.
Güleceğimiz günler de gelir elbet.
Geçmiş günlere özlem duyuyoruz.
Sadece tanıdık insanlara değil herkese yardımcı olmalıyız.
Gideceği günler yaklaştı.
Aldığımız kitap çok güzelmiş.
Çalışan (kişi) kazanır.
3. ZARF-FİİLLER
Yüklemin zamanını veya durumunu bildiren yan cümlecikler kurmaya yarayan fiilimsilerdir.
Yatağa uzanıp biraz dinlenmelisin.
Ağlayarak olanları anlattı.
Batıl isteyü haktan ayrıldım.
Boynuz umdum kulaktan ayrıldım.
“isteyü”, “istediğim için” anlamındadır. .
Buraya kadar gelmişken hemen dönmek de niye?
Eve gelirken iki de ekmek al.
“-ken” ile yapılan zarf-fiillerde ses uyumu aranmaz.
Ben ağlarken o gülüyordu.
Güle güle gitti, ağlaya ağlaya döndü.
“-e” ekiyle yapılan zarf-fiiller, ikileme şeklinde gelir.
İşini bitirince bize de uğra.
Zil çalar çalmaz dışarı fırladı.
Sen gideli yıllar oldu.
Bu ekten sonra beri getirildiğinde anlatım bozukluğuna yol açılır:
Sen gideli beri yıllar oldu.
“Beri” atılmalı.
Ben gelinceye kadar bütün çalışmalar bitmiş olsun.
Dedem koynunda yattıkça benimsin ey güzel toprak.
Bu işe başlamadan biraz dinlenelim.
Siz geldikten sonra buralar cennete döndü.
Bize geleceğiniz zaman haber ederseniz iyi olur.
Bana yardım ettiğiniz için teşekkür ederim.
Maç başladı mı hemen televizyonun karşısına koşar.
Sana da insan diye yardım etmiştik.
