Bandalar kimdir? Togbolar olarak da bilinen Orta Afrika Cumhuriyeti ile Kongo ve Kamerun’da yaşayan Banda halkı ile ilgili bilgiler.
Bandalar, togbolar olarak da bilinir, Orta Afrika Cumhuriyeti ile Zaire ve Kamerun’da yaşayan halk. Sudan’da da bir grup Bandanın yaşadığı sanılır. Bandalar, Nijer-Kongo dil ailesinin Adamawa-Doğu alt öbeğine bağlı bir dil konuşurlar. Bu dilin, komşu Bayalar ile Gbandilerin kullandığı dille de bağlantısı vardır.
Bazı Banda grupları 18. yüzyıl başlarında bugünkü Çad’ın güneyine yerleşirken, öteki gruplar Vaday islam Krallığı’nın etkisiyle Müslüman olarak Runga adını aldılar. 1830’da, Marba adlı bir başka Banda topluluğu, sürgündeki bir Bagirmi emirinin önderliğindeki Vaday savaşçılarına katılarak, giderek Vaday’ın uydusu haline gelen Darü’l-Kuti’yi kurdu. Darül-Kuti’ye yerleşenler ve öteki gruplar, kendilerine katılmayan Bandalara saldırmaya başladılar. Saldınya uğrayan Bandalar, önce batıya ve güneye doğru kaçtılar. Ama çoğu, bugünkü Orta Afrika Cumhuriyeti’nin ortagüney kesimindeki Ouaka Irmağı bölgesine yerleşti. Bu grup, 1880’lerde Mehdi’nin Sudanlı savaşçılanyla çarpıştı; 1892’de Belçikalıların, 20. yüzyıl başlarında da Fransızların Yukan Oubangui’yi (Ubangi) işgal etmesine değin direniş eylemleri sürdü.
Babayanlı soy çizgisini izleyen Bandalar, yerel bir başkanın yönetiminde dağınık çiftlik evlerinden oluşan köylerde yaşarlar. Özellikle Güney Bandalar, birbirlerinden ayn ve içine kapalı yerleşim birimlerine dağılmıştır. Her birim değişik bir lehçe konuşur. Kadınları ve erkekleri, iş bulmak için genellikle kentsel alanlara göç eder. Kırsal kesimde yaşayanlar, mısır, manyok, yer fıstığı, tatlı patates ve tütün yetiştirir. Kadınlar kırlarda yiyecek toplayıp tarım işlerine yardımcı olurken, erkekler ava çıkıp balık tutar. Banda sanatçıları, gerek dinsel törenlerde, gerekse günlük yaşamda kullanılan ahşap oymaları ile tanınır; hayvan biçimi verilerek uzunlamasına oyulmuş büyük davulları ünlüdür.
Bandaların sözlü geleneklerinde, Ngakola olarak anılan bir büyük şef ile “dağ kralları”nın adı geçer. Ama Avrupalılarla karşılaştıklarında devletsiz bir toplum olan Bandaların savaş şefleri, yalnız bunalımlı dönemler için seçilirdi. Savaş sırasında birliği güçlendirmek için akran grupları oluşturulur, semali adı verilen yetişkinliğe geçiş törenleri yapılırdı; bu törenlerden geçenler, tarımsal, toplumsal ve dinsel konularda eğitilirdi. Bandaların baştarınsı Ele’dir. Badagi de önemli bir su perisidir. Evlilikte gelin tarafının, çoğunlukla demir araçlarla bir bedel ödemesi gelenekseldir. Çok eşlilik hala görülmekteyse de, para ekonomisinin yaygınlaşmasıyla azalmaktadır.
