Dini tarikatlar ile ilgili olarak genel ansiklopedik bilgilerin yer aldığı yazımız. Tarikat nedir ve neden kurulur ne amaçlarlar?
Büyük dinlerin kurallarında sonradan yapılan değişikliklerle, yorumlarla, görüş farkları ile ortaya çıkmış inanç kollarına «tarikat» denir. Bu arada, bazı tarikatlar eski dinlerin kalıntılarını da yaşatmışlar, bazıları ise din kurallarının insanlara sert gelen hükümlerini yumuşatmışlardır.
«Tarikat» ile «mezhep», ilk bakışta, aynı şeyler gibi görünürse de aslında birbirinden ayrıdırlar. En belirli farklarından biri şudur: Mezheplerde kendisinden başkasına karşı hoş görürlük pek yoktur. Tarikatlar hemen tamamen hür fikirliliğe, hoş görürlüğe dayanırlar. Ayrıca, mezheplerin büyük topluluklara, hatta uluslara yönelmesine karşılık tarikatlar küçük topluluklara, hatta fertlere yönelmişlerdir. Mezhepler sessiz, hareketsiz; tarikatlar sesli, hareketlidirler. Müzikleri, âyinleri vardır. Mezheplerde din ilhamı, tarikatlarda felsefe ve gerçek ilhamı vardır.
Müslümanlıkta 150-200 arasında büyüklü küçüklü tarikat bulunur. Bunlardan ilki Hz Muhammed’in (s.a.v) ölümünden hemen sonraki yıllarda, sonuncusu ise XIX. yüzyılda kurulmuştur.
Tutunmuş tarikatlar arasında Seyyid Ahmet Ebulhasan Rufai’nin kurduğu «Rufailik», Ali bin Abdullah Şâzelî’nin kurduğu «Şâzelilik», Ömer Ekmelüddin’in kurduğu «Halvetilik» başta gelir.
«Gülşeniye», «Celvetiye», «Sümbüliye», «Şabâniye» de başlıca tarikatlardandır. «Nakşıbentlik», «Bektaşilik», «Mevlevilik» de Türkler’in kurdukları başlıca tarikatlardır.
