Türkiye’de ki basınç şartları ile basınç alanları ve rüzgarlar ile ilgili genel bilgilerin verildiği yazımız.
İklim unsurlarının en önemlilerinden biri olan rüzgarlar basınç değişiklikleriyle ilgilidir. Türkiye’nin de basınç şartlarını incelemek istersek, içinde bulunduğu geniş bölgenin mevsimlik basınç durumunu gözden geçirmeliyiz.
Yazın güneş Ekvator’dan kuzeye doğru çıkmış, yani Kuzey Yarımküresi güneşe dönmüş bulunduğu için, yeryüzündeki hava basınç kuşakları da kuzeye doğru yer değiştirir. Atlas Okyanusu üzerinde kışın 30. kuzey paraleli çevresinde bulunan «yüksek basınç alanı» (antikiklon), yazın 40. paralele doğru genişlemiş, Akdeniz’e doğru yayılmıştır. Bu antikiklonun merkezi aşağı yukarı Azor Adaları dolaylarına rastladığı için buna «Azor antikiklonu» denir. Bu sırada karaların iç kesimleri çok ısınmış olduğundan buralarda hava hafifler, «alçak basınç alanı» (kiklon) meydana gelir. Böylece, yaz aylarında Akdeniz Bölgesi’nde «etesiyen rüzgârı» adı verilen bir rüzgar eser. Etesiyen rüzgârı bu bölgede kuzeyden güneye, yani daha serin yerlerden daha sıcak yerlere doğru estiği için gitgide ısınır. Bu rüzgârlar kıyı dağlarını aşıp iç kesimlere girince, su buharının büyük bir kısmını kaybetmiş, kuraklaşmış bir hale geldikleri için, zaten dağlık olmıyan yaylalara yağmur bırakmadan geçip giderler. Yalnız, vakit vakit, bir yerin üzerinde şiddetle ısınarak fırtınaya çevirdiği gibi, yükselen hava orada süreksiz yağmur sağnaklarına da meydan verebilir. Akdeniz kıyılarında da gene bu türlü süreksiz sağnaklar olur.
Kışın bu durum tamamiyle değişir. Azor antikiklonu bu mevsimde güneye doğru geri çekildiği için Akdeniz Bölgesi’ni bırakır, bu denizle soğumuş karalar arasında alçak basınçlı ılık bir alan meydana getirir. Bu alan rüzgârları çektiğinden, kışın Akdeniz kıyılarına çok yağmur yağar. Halbuki bu sırada fazla soğumuş olan Asya kıtasının bütün kuzey ve orta kesimleri büyük bir yüksek basınç alanı ile kaplanmıştır.
Buradaki soğumuş, ağırlaşmış hava çevresine kuru, soğuk rüzgârlar gönderir. «Sibirya antikiklonu» adı verilen bu yüksek basınç alanı bazan Doğu Anadolu’ dan İç Anadolu’ya, Balkanlar’a, Orta Avrupa’ ya doğru yayılır, kapladığı yerlerde gök açık, rüzgâr hafif, fakat hava pek soğuk olur. Doğu Anadolu bu antikiklonun sıkı etkisi altındadır. Bu yüzden bu bölgede kışlar pek şiddetli yeçer. Bu sıralarda kıyı bölgeleri daha çok Akdeniz kiklonunun etkisi altında olduğu için buralarda hava çok defa yağmurlu, İç kısımlardan daha ılık olur,
