Omurga nedir, ne işe yarar? Omurganın özellikleri nelerdir? Omurganın yapısı, görevleri, omurga ile ilgili bilgi.
Omurga
Omurga; Latince columna vertebralis, omurgalıların sırtında, enseden kuyruğa uzanan ve omur adı verilen bir dizi kemikten oluşan sütun biçimli esnek yapı. Omurganın başlıca işlevleri, içindeki kanalda yer alan omuriliği korumak ve vücuttaki öbür kemik ve kaslara destek olmaktır. Aynı zamanda göğüs ve leğen kemerleri ile birçok önemli kasın bağlantı yeri olan omurganın insandaki ek bir işlevi yürüme ve ayakta durma sırasında vücut ağırlığını bu kemerler aracılığıyla kol ve bacaklara iletmektir.
Üstün yapılı omurgalılarda omurların her biri ortada yer alan bir gövde bölümü ile bunun arkasındaki Y biçimli bir kemerden oluşur; kemer ve gövde, ortalarında omuriliğin geçebileceği bir açıktık bırakacak biçimde birleşir. Omur kemerinin arkaya doğru oluşturduğu çıkıntılar sırtta vücut yüzeyinde elle hissedilebilir. Omur gövdesinin her iki yanında kas ve bağların tutunabileceği birer yan çıkıntı vardır. Omur gövdelerinin arasındaki kıkırdak yapılı diskler hareket sırasında ortaya çıkan sarsıntıların azaltılmasına yardımcı olur.
Basit yapılı omurgalılardaki daha karmaşık yapılı omurları üstün yapılı hayvanlardaki omurlarla karşılaştırmak çok güçtür. İlkel kordalılarda (örn. batrak, taşemen) sırtipi (notokord) adı verilen düz yapı gövdenin bükülmesini engeller ve üstünde yer alan omuriliği korur. Bütün omurgalılarda embriyon aşamasında, sonradan omur gövdelerinin kaplayacağı bölgede sırtipi yer alır. Bazı balıklarda makara biçimli omur gövdeleriyle çevrili olan bu yapı yaşamın ileriki dönemlerinde de varlığını sürdürür; öbür omurgalılarda, hayvan gelişimini tamamlarken sırtipi kaybolur. İlkel kordalılarda omurilik sırt bölgesinde, gerçek omurdaki kemer yapısına karşılık gelen bölütlü kıkırdaklarla korunur.
Balıklardaki gövde ve kuyruk omurlarına karşılık karada yaşayan bacaklı omurgalılarda omurga farklı yapı ve işleve sahip omurlardan oluşan alt bölümlere ayrılır. Timsah, kertenkele, kuşlar ve memelilerde boyun omurları, kaburgalarla eklemleşen göğüs omurları, öbür omurlardan daha iri yapılı bel omurları, sıklıkla birbiriyle kaynaşıp leğen kemeriyle eklemleşen sağrı omurları ve kuyruk omurları olmak üzere başlıca beş tür vardır. En üstteki ilk iki boyun omuru kafatasıyla eklemleşerek başın serbestçe hareket etmesini sağlar.
Her bölümdeki omur sayısı ve bunların toplamı türden türe değişir. Omur sayısı en çok olan yılanlarda omurların tümü birbirine benzer. Kaplumbağada omurların bir bölümü kabukla kaynaşmış olabilir. Kuşlarda boyun omurları dışındakiler birbiriyle kaynaşarak uçmaya yardımcı olan katı bir destek yapısı oluşturur. Memelilerin çoğunda yedi boyun omuru vardır. Boyun uzunluğunun türlere bağlı olarak farklı olması omurların sayısıyla değil boyutlarıyla bağlantılıdır. Balinalarda boyun omurlarının sayısı çok değişkendir, sağrı bölümü ise hiç yoktur. İnsanda 7 boyun, 12 göğüs, 5 bel, 5 sağrı ve 3-5 kuyruk omuru vardır. Birbiriyle kaynaşan sağrı omurları sağrı kemiğini, kuyruk omurları ise kuyruksokumu kemiğini oluşturur.
Omurganın başlıca yapı özelliği insanda öne ve arkaya, öbür hayvanlarda aşağıya ve yukarıya doğru eğrilik oluşturmasıdır. Dört ayaklıların omurgasında, en yüksek noktası sırtın ortalarında olan tek bir kemer vardır. İnsanda bunun yanı sıra üç eğrilik daha bulunur. Sağrı bölümü arkaya doğru içbükeydir ve karın organlarını destekler; boynun hafif eğriliği doğumdan hemen sonra baş havaya kalkarken oluşur; belin arkaya doğru dışbükeyliği çocuk oturup yürümeye başlarken gelişir. Bel eğriliği yalnızca insanda ve insanın iki ayaklı atalarında görülen yapısal bir özelliktir. Öbür primatlarda hayvan otururken belde geçici bir eğrilik oluşur. Boyundaki eğrilik insanda baş öne eğikken kaybolur; boyun omurları düz olan öteki hayvanlarda ise yalnız baş havaya kalkınca ortaya çıkar.
Kaynak – 2
Omurga Hakkında Bilgi
Omurga, (Latincesi Columna vertebralis). Başın alt arkasından başlayarak insanlarda ve bazı Primatlarda kuyruk-sokumuna, bazı hayvanlarda da kuyruğun ucuna kadar sıralanan, omur adı verilen kemiklerin ard arda dizilmesiyle oluşan kemik dizisi. Halk arasında belkemiği de denir. Omurga bazı hayvanlarda hareketli ve sivri bir kuyrukla son bulur ve leğen, kaburga, kafatası kemikleriyle birleşir. Memeliler, sürüngenler ve balıklar gibi bazı hayvanlarda omurga az ya da çok katıdır ve genellikle kuyrukla son bulur. İnsan omurgası ise çocukta 33, erişkinlerde ise 26 omurun (Vertebra) üst üste eklenmesiyle oluşmuş bir sütundur, yukarıdan aşağıya doğru hafif eğilimlidir. Omurga üst ucunda başla eklemleşmiştir.
Bu eklemleşme başa hareketlilik kazandırır. Orta bölgede kaburga uçta ise leğen kemiğiyle (pelvis) eklemleşmiştir. Sinir sisteminin omurilik bölümü, omurganın içinde bulunan omurga kanalının içine yerleşmişir. Omurga, başın ve gövdenin sağa, sola, öne, arkaya eğilme ve sağa, sola dönme hareketlerini sağlar. Omurgayı oluşturan omur kemiklerinin dağılımı şöyledir. Boyun bölgesinde çocuk ve erişkinlerde 7 omur kemiği bulunur. Bunlara boyun omurları denir. Çocuk ve erişkinlerin göğüs bölgesinde 12 tane omur vardır. Bunlara torasik omurlar, dorsal omurlar ya da sırt omurları denir. Bel bölgesinde ise 5 omur bulunur. Bunlara da lumbal omurlar ya da bel omurları denir.
Çocukta beşinci bel omurunun altında sakral omurlar başlar. Bu omurlar beş tanedir. Yetişkinlerde sakral omurların beşi de birleşerek tek bir kemik haline dönüşmüştür. Yetişkinlerdeki bu oluşuma sakrum kemiği (kuyruksokumu kemiği) denir. Çocukta sakral omurların altında 4-5 omur daha vardır. Bu omurlara koksig omurları denir. Yetişkinlerde bu omurlar birleşip tek bir kemiğe dönüşmüştür. Bu yeni oluşuma da koksig kemiği adı verilir.
