Hüseyin Kazım Kadri kimdir ve ne yapmıştır? Hüseyin Kazım Kadri hayatı, biyografisi, çalışmaları ve eserleri hakkında bilgi.
Hüseyin Kazım Kadri Kimdir?
Hüseyin Kazım Kadri; [Şeyh Muhsin-i Fâni] (1870-1934)
Ünlü bir Türk bilginidir. İstanbul’da doğdu. İzmir’de İngiliz Ticaret Koleji’nde okudu. Avrupa’ya giderek tarım öğrenimi yaptı. Dönünce maliyeye memur oldu. 1908’de İkinci Meşrutiyet ilân edilince şair Tevfik Fikret, yazar Hüseyin Cahit (Yalçın) la birlikte “Tanin” gazetesini kurdular. Hüseyin Kâzım, bir yıl sonra Samsun mutasarrıfı oldu. Oradan Serez’e nakledildi. 1910’da Halep valisi oldu. Ertesi yıl İstanbul’a şehremini olarak geldi, sonra Selanik valiliğine gönderildi. Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye’ye giderek orada bilimsel araştırmalara girişti. Altı yıl çalışarak “Büyük Türk Lügati” adlı eserini meydana getirdi.
Mütareke ilân edilince son Osmanlı Mebuslar Meclisi’ne Aydın milletvekili olarak girdi, başkan vekilliğine getirildi. Ticaret ve Ziraat nazırlığı yaptı. 1921 ‘de İzzet Paşa ve Salih Paşa’yla Ankara’ya Atatürk’le görüşmeye geldiği zaman Evkaf nazırı bulunuyordu.
Hüseyin Kâzım Kadri, dinle ilgili konularda “Şeyh Muhsin-i Fânî” takma adını kullanırdı. Bu ad altında eserleri de vardır. Asıl önemli eseri, ancak iki cildi kendi zamanında basılabilmiş olan “Büyük Türk Lügati” dir. Bütün Türk lehçelerini kapsayan, elimizdeki en büyük Türk lügati olan bu eser; T. D. K. tarafından yayınlanmıştır.
Hüseyin Kâzım Kadri, Büyük Türk Lûgati’ni hazırladığı sırada evinin yanması sonunda A harfine ait yazılardan başka hepsini kaybettiğinden, eseri yeni baştan yazmak zorunda kalmıştı.
Hayatının son yıllarını Boğaziçi’ndeki yalısında geçiren Hüseyin Kâzım hava değiştirmek üzere gittiği. Tarsus’ta öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilerek evinin bahçesinde önceden hazırlattığı mezâra gömüldü.
Başlıca eserleri:
Büyük Türk Lügati (4 cilt, 1927-1945); İnsan Hakları Beyannamesi’nin İslâm Hukukuna Göre İzahı (yayınlayan: O. Ergin, 1949); İstikbale Doğru (1913); Felaha Doğru (A. El Bağdadi’den çev. 1913); On Temmuz İnkılâbı ve Netayici (1920); Yirminci Asırda İslâmiyet (1913, 1923); Çiftçi Çocuğu (1913); Çiftçilik Dersleri (1915); Ameli ve Nazari Ziraat Dersleri (6 kitap, 1919); İlm-i İktisad-ı Zirai (1923).
Kaynak – 2
Hüseyin Kazım Kadri
Hüseyin Kazım Kadri; (d. 1870, İstanbul -ö. 21 Ocak 1934, Tarsus), Türk dilci, bilim ve siyaset adamıdır.
Trabzon valisi Kadri Bey’in oğluydu. İlköğrenimini Beylerbeyi Sıbyan Mektebi’nde tamamladı. Soğukçeşme Askeri Rüşdiyesi’ni, İzmir’deki İngiliz Ticaret Mektebi’ni bitirdi. Özel hocalardan Arapça ve Farsça dersleri aldı, Latince ve Yunanca öğrendi. Tarımla ilgili bilgilerini geliştirmek amacıyla bir süre Almanya’da bulundu. Aydın Vilayeti Muhasebe Kalemi’nde, Maliye Nezareti Mektubi Kalemi’nde, Hariciye Nezareti Umûr-ı Şehbenderi Kalemi’nde çalıştı. 1904’te memuriyetten ayrılarak babasının Manisa’daki çiftliğine çekildi.
II. Meşrutiyet‘ in ilanından (1908) sonra Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit (Yalçın) ile birlikte Tanin gazetesini çıkarmaya başladı. Canik (Samsun) ve Siroz (Serez) mutasarrıflığı (1909), Halep valiliği (1910), İstanbul şehreminliği (1911) gibi görevlere atandı. Nisan 1912’de Saruhan (Manisa) milletvekili seçildi. 1914’te Beyrut’a göç etti. 1918’de İstanbul’a dönerek yeniden siyasal yaşama atıldı. Aydın mebusu olarak Heyet-i Mebusan’a girdi. Ticaret, ziraat ve evkaf nazırlıklarında bulundu (1920-21). Ağustos 1921’de nazırlıktan ayrılarak kendini çalışmalarına adadı.
Hüseyin Kâzım’ın en önemli yapıtı olan Büyük Türk Lügati (1927-45, 4 cilt) 30 yıllık bir çalışmanın ürünüdür. Türkçe, Arapça ve Farsça sözcüklerin yanı sıra Uygurca, Çağatayca, Azerice, Yakutça, Koybalca, Çuvaşça, Altayca, Kırgızca ve Kazancadaki sözcükleri de içeren sözlükte tanımlar örnek tümcelerle pekiştirilmiştir.
Antepli Mustafa Efendi ile birlikte bir Kuran çevirisi (Nurul-Beyan; 1924, 2 cilt) yapan ve tarımla ilgili çeşitli kitaplar da yazan Hüseyin Kâzım, bazı yazılarında ve dinsel yapıtlarında Şeyh Muhsin-i Fanî adını kullanmıştır. Öbür yapıtları arasında Hak ve Hakikat (1909), Felaha Doğru (1912), İstikbale Doğru (1913), Çar Nikola’ya Açık Mektup (1915) 10 Temmuz İnkılabı ve Netayici (1920), Yirminci Asırda İslamiyet (1923), Mahdumkulu Divanı ve Yedi Asırlık Türkçe Bir Manzume (1924), İnsan Hakları Beyannamesinin İslâm Hukukuna Göre İzahı (ös 1949, yay. Osman Ergin) sayılabilir.
