Advertisement
İsimlerin cümle içindeki görevleri nelerdir? Addan özne, addan tümleç ve nesne, addan yüklem oluşu nasıldır? Örnekler.
Adların tümcede kullanılış yerlerine göre türlü görevleri vardır:
- Özne
- Tümleç, nesne
- Yüklem
Addan Özne (İsimden Özne)
Bütün adlar tümcede çoğunlukla özne olarak kullanılır. Genellikle özel adlar özne görevindedir:
- “Hüseyin Efendi, hiç sesini çıkarmadı; defterlerin yığılı olduğu dolaba yaklaştı…”
- “Baki Efendi her akşam karısına ait ufak tefeklerle dolu paketi elinde, tozlu, sıcak ayakkabılarını sürterek geçtiği yolların şimdi yabancısı idi.”
- “Defterdar, ceza reisinin kısaca boyunu, omuzları arasına batmış kafasını, ufak kara gözlerini, gülünce görünen ak dişlerini gözünün önüne getirip gülümsedi.”
- “Yollar dar ve bozuk, hepsi kovalayan güneşten kaçmak için boyuna sapıyor, sıkışıyor ve dönüyorlar.”
- Tür adından özne:
“Parmağı sert bir işaretle, sararmış parmaklıkları gösterdi.” - Ad tamlamaları özne olur:
“Burada başka bir çöl, sarı, yumuşak, denizi kurumuş bir kumsalı andıran çöl başlıyor.” - “Sinema binası, çok para sarf olunduktan sonra hiçbir şeye benzetilememiş yapılardan biri.”
- “Gecekondu evinin pencereleri de köy evinin pençeleri gibi küçük mü küçük.”
Addan Tümleç ve Nesne (İsimden Tümleç ve Nesne)
Adlar tümcede tümleç ve nesne olarak da kullanılır. Yalın ya da belirtme durumundaki adlar, yüklemin anlamını tamamlayarak nesne olurlar.
Ad durumlarına giren sözcükler tümcede tümleç görevinde kullanılır. Dolaylı tümleç olarak kullanılan tümleçler, yönelme, kalma, çıkma durumlarına girmiş olan adlardır.
Advertisement
- “Güz güneşi bütün parlaklığıyla dünyayı doldurmuştu.”
- “Birden mektepte kankardeşi olduğum çocuğu hatırladım.”
- “İhtiyar, karısı önünde, zayıf atını sürerek tenha dağ yollarından uzaklaştığı vakit, İzmir’den beri geçtiğimiz harabeleri düşündüm.”
- “İşte ne yapmış yapmış, ruhunu ağaca verip kendini o çok sevdiği yeryüzüne atmanın yolunu bulmuştu.”
- “Her şeyi bu kırık dökük demiryolundan bekliyorduk.”
- “Surların akşamla uzayan gölgeleri içinde uzaklaşırlarken, arkalarından baktım.”
- “Dünyada, bir tek temiz adam kalmadığına inanmaya başlıyordum.”
Addan Yüklem (İsimden Yüklem)
Adlar ekeylem alarak tümcede yüklem olurlar. Özel addan yüklem kurulabilir:
- “Ovanın düzenini, komşuluğu bozan hep Hasan’dı.”
- “Bu yanlış bir toplumsal gözlemdir.”
- “Bizler köylerimizle birlikte yeni kentler de kurmak zorundayız.”
- “Yaratılıştan sevimli, ayrıca kendini sevdirmeyi bilen bir adam.”
- Tamlamalar yüklem olur:
“Bugünler, köşk içinde büyük birer ehemmiyeti olan meşhur reçel kaynatma günleriydi.” - “Burası hiç oturulmamış hissini veren gayet az, lakin tamamıyla stil eşya ile döşeli bir bekleme odasıydı.”
- “Yenecek ve yakacak ne lazımsa eylül içinde hazırlamak, soğuk aylara kaygısız bir zihin, rahat bir yürekle girmek memleketin adetiydi.”
- “Fakat yaşlılar nazarında her ihtiyar eski gençliğinin viranesi ve her kadın eski güzelliğinin harabesidir.”
