Anksiyete (kaygı) nedir? Anksiyete bozuklukları çeşitleri nedenleri ve tedavileri nasıldır? Anksiyete ile başa çıkma yolları hakkında bilgi.
Anksiyete nedir?
Endişeli misiniz? Belki de patronunuzla çalışırken karşılaştığınız bir sorundan endişe duyuyorsunuzdur. Belki tıbbi bir testin sonuçlarını beklerken midenizde kelebekler vardır. Arabalar yol boyunca ilerledikçe ve şeritler arasında örüldükçe, yoğun trafikte eve giderken belki de endişeleniyorsunuz.
Hayatta herkes zaman zaman kaygı duyar. Bu hem yetişkinleri hem de çocukları içerir. Çoğu insan için, endişe duyguları gelir ve gider, sadece kısa bir süre devam eder. Bazı anksiyete anları diğerlerinden daha kısadır ve birkaç dakikadan birkaç güne kadar sürer.
Ancak bazı insanlar için, bu endişe duyguları stresli bir günü geçirmekten daha fazlasıdır. Endişeniz haftalarca, aylarca veya yıllarca ortadan kalkmayabilir. Zamanla kötüleşebilir, bazen o kadar şiddetli hale gelir ki günlük hayatınıza müdahale eder. Bu olduğunda, bir anksiyete bozukluğunuz olduğu söylenir.
Anksiyetenin belirtileri nelerdir?
Anksiyete belirtileri kişiden kişiye değişmekle birlikte, genel olarak vücut anksiyeteye çok spesifik bir şekilde tepki verir. Endişeli hissettiğinizde, vücudunuz yüksek alarma geçerek olası tehlikeleri arar ve dövüş veya kaç tepkilerinizi aktive eder. Sonuç olarak, bazı yaygın anksiyete belirtileri şunları içerir:
- gerginlik, huzursuzluk
- tehlike, panik veya dehşet duyguları
- hızlı kalp atış hızı
- hızlı nefes alma veya hiperventilasyon
- artan veya ağır terleme
- titreme veya kas seğirmesi
- halsizlik ve uyuşukluk
- endişelendiğiniz şeyden başka bir şeye odaklanma veya net düşünme zorluğu
- uykusuzluk hastalığı
- gaz, kabızlık veya ishal gibi sindirim veya gastrointestinal problemler
- kaygınızı tetikleyen şeylerden kaçınmak için güçlü bir istek
- belirli fikirlerle ilgili takıntılar, obsesif kompulsif bozukluğun bir işareti (OKB)
- belirli davranışları tekrar tekrar gerçekleştirmek
- Geçmişte meydana gelen belirli bir yaşam olayını veya deneyimini çevreleyen kaygı, özellikle travma sonrası stres bozukluğunun göstergesi
Panik ataklar
Panik atak, dakikalar içinde zirve yapan ve aşağıdaki semptomlardan en az dördünü deneyimleyen ani bir korku veya sıkıntı başlangıcıdır:
- çarpıntı
- terlemek
- titreme
- nefes darlığı veya boğulma hissi
- göğüs ağrıları veya gerginlik
- mide bulantısı veya gastrointestinal problemler
- baş dönmesi veya bayılma
- sıcak veya soğuk hissetmek
- uyuşma veya karıncalanma hissi (parestezi)
- kendiliğinden veya gerçeklikten kopmuş hissetme, duyarsızlaşma ve derealizasyon olarak bilinir
- “delirme” veya kontrolü kaybetme korkusu
- ölme korkusu
Anksiyete bozuklukları dışındaki durumlarda ortaya çıkabilecek bazı anksiyete belirtileri vardır. Bu genellikle panik ataklarda geçerlidir. Panik atak belirtileri kalp hastalığı, tiroid problemleri, solunum bozuklukları ve diğer hastalıklara benzer.
Sonuç olarak, panik bozukluğu olan insanlar acil servislere veya doktor ofislerine sık sık geziler giderler. Kaygı dışında yaşamı tehdit eden sağlık koşulları yaşadıklarına inanabilirler.
Anksiyete bozuklukları türleri
Birkaç tür anksiyete bozukluğu vardır, bunlar şunları içerir:
Agorafobi
Agorafobisi olan insanlar, kendilerini tuzağa düşürmüş, güçsüz veya utanmış hissettiren belirli yerlerden veya durumlardan korkarlar. Bu duygular panik ataklara yol açar. Agorafobili insanlar panik atakları önlemek için bu yerlerden ve durumlardan kaçınmaya çalışabilirler.
Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB)
YAB’si olan kişiler, sıradan veya rutin olanlar da dahil olmak üzere, etkinlikler veya olaylar hakkında sürekli endişe duyarlar. Endişe, vücutta baş ağrısı, mide rahatsızlığı veya uyku problemi gibi fiziksel semptomlara neden olur.
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
OKB, endişe yaratan istenmeyen veya müdahaleci düşünce ve endişelerin sürekli deneyimidir. Bir kişi bu düşüncelerin önemsiz olduğunu biliyor olabilir, ancak bazı ritüelleri veya davranışları gerçekleştirerek endişelerini hafifletmeye çalışacaklardır. Bu, el yıkama, sayma veya evlerini kilitleyip kilitlemedikleri gibi şeyleri kontrol etmeyi içerebilir.
Panik atak
Panik bozukluğu, birkaç dakika içinde zirveye çıkan ani ve tekrarlayan şiddetli anksiyete, korku veya teröre neden olur. Bu panik atak olarak bilinir. Panik atak yaşayanlar aşağıdakileri yaşayabilir:
- baş döndürücü tehlike duyguları
- nefes darlığı
- göğüs ağrısı
- Çırpınan veya vurma gibi hissettiren hızlı veya düzensiz kalp atışı (çarpıntı)
Panik ataklar birinin tekrar meydana gelmesi konusunda endişelenmesine veya daha önce meydana geldiği durumlardan kaçınmaya çalışabilir.
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
TSSB, bir kişi aşağıdaki gibi travmatik bir olay yaşadıktan sonra ortaya çıkar:
- savaş
- saldırı
- doğal afet
- kaza
Semptomlar, gevşeme, rahatsız edici rüyalar veya travmatik olayın veya durumun geri dönüşlerini içerir. TSSB’si olan kişiler travma ile ilgili şeylerden de kaçınabilir.
Seçici dilsizlik
Bu, bir çocuğun belirli durumlarda veya yerlerde konuşamamasıdır. Örneğin, bir çocuk evde olduğu gibi başka durumlarda veya yerlerde konuşabilse bile okulda konuşmayı reddedebilir. Seçici dilsizlik, günlük yaşamı ve okul, iş ve sosyal yaşam gibi faaliyetleri etkileyebilir.
Ayrılma anksiyetesi bozukluğu
Bu, bir çocuk ebeveynlerinden veya velilerinden ayrıldığında endişe ile işaretlenmiş bir çocukluk durumudur. Ayrılma kaygısı çocukluk gelişiminin normal bir parçasıdır. Bununla birlikte, bazı çocuklar bu bozukluğun günlük aktivitelerini bozan versiyonları yaşarlar.
Kaynak : pixabay.com
Özel fobiler
Bu, o şeye maruz kaldığınızda ciddi kaygıya neden olan belirli bir nesne, olay veya durum korkusudur. Bundan kaçınmak için güçlü bir arzu eşlik eder. Araknofobi (örümcek korkusu) veya klostrofobi (küçük alanlardan korkma) gibi fobiler, korktuğunuz şeylere maruz kaldığınızda panik atak geçirmenize neden olabilir.
Anksiyeteye ne sebep olur?
Doktorlar anksiyete bozukluklarına neyin neden olduğunu tam olarak anlamıyorlar. Şu anda bazı travmatik deneyimlerin, eğilimli insanlarda endişeyi tetikleyebileceğine inanılıyor. Genetik de rol oynayabilir. Bazı durumlarda, kaygı altta yatan bir sağlık sorunundan kaynaklanabilir ve zihinsel bir hastalığın değil, fiziksel bir hastalığın ilk belirtileri olabilir.
Bir kişi aynı anda bir veya daha fazla anksiyete bozukluğu yaşayabilir. Ayrıca, depresyon veya bipolar bozukluk gibi diğer zihinsel sağlık durumlarına da eşlik edebilir. Bu özellikle en yaygın olarak başka bir kaygı veya zihinsel duruma eşlik eden genel anksiyete bozukluğu için geçerlidir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Endişenin ne zaman ciddi bir tıbbi sorun olduğunu veya kötü bir gün nedeniyle üzgün ve endişeli hissetmenize neden olduğunu söylemek her zaman kolay değildir. Tedavi olmazsa kaygınız kaybolmayabilir ve zamanla kötüleşebilir. Anksiyete ve diğer akıl sağlığı durumlarını tedavi etmek, semptomlar kötüleşmeden daha kolaydır.
Aşağıdaki durumlarda doktorunuzu ziyaret etmelisiniz:
- günlük yaşamınıza (hijyen, okul veya iş ve sosyal yaşamınız dahil) karışacak kadar endişeleniyormuşsunuz gibi hissediyorsanız
- kaygınız, korkunuz veya endişeniz sizi üzüyor ve kontrol etmeniz zorsa
- depresyonda hissediyorsanız, başa çıkmak için alkol veya uyuşturucu kullanıyorsanız veya kaygı dışında başka akıl sağlığı endişeleriniz varsa
- endişenizin altta yatan bir zihinsel sağlık probleminden kaynaklandığını hissediyorsanız
- intihar düşünceleri yaşıyorsanız veya intihar davranışları sergiliyorsanız
Sonraki adımlar
Kaygınızla ilgili yardıma ihtiyacınız olduğuna karar verdiyseniz, ilk adım birinci basamak doktorunuzu görmektir. Kaygınızın altta yatan bir fiziksel sağlık durumu ile ilişkili olup olmadığını belirleyebilirler. Altta yatan bir durum bulurlarsa, endişenizi hafifletmek için size uygun bir tedavi planı sağlayabilirler.
Kaygınızın altta yatan herhangi bir sağlık durumunun sonucu olmadığını belirlemesi durumunda doktorunuz sizi bir psikiyatra yönlendirecektir. Bir psikiyatrist, ruh sağlığı durumlarını teşhis etmek ve tedavi etmek için eğitilmiş ve diğer tedavilerin yanı sıra ilaç reçete edebilen lisanslı bir doktordur. Bir psikolog, zihinsel sağlık durumlarını ilaçla değil, sadece danışmanlık yoluyla teşhis edebilen ve tedavi edebilen bir akıl sağlığı uzmanıdır.
Bir anksiyete bozukluğunun teşhisine yardımcı olmak için, zihinsel sağlık uzmanınız ilk terapi seansınız sırasında size psikolojik bir değerlendirme verecektir. Sizden düşüncelerinizi, davranışlarınızı ve duygularınızı tanımlamanızı isteyeceklerdir.
Anksiyete tedavisinin sonuçlarını görmeye başlamanın zaman aldığını unutmayın. Sabırlı olun ve en iyi sonuç için zihinsel sağlık uzmanınızın talimatlarını izleyin.
Evde anksiyete tedavileri
İlaç almak ve bir terapistle konuşmak kaygıyı tedavi etmeye yardımcı olabilirken, kaygı ile baş etmek 24-7 görevdir. Neyse ki, endişenizi daha da hafifletmek için evde yapabileceğiniz birçok basit yaşam tarzı değişikliği var.
- Egzersiz yapın. Haftanın çoğunu veya tüm günlerini takip etmek için bir egzersiz rutini oluşturmak stres ve endişenizi azaltmanıza yardımcı olabilir. Normalde hareketsizseniz, sadece birkaç etkinlikle başlayın ve zamanla daha fazlasını eklemeye devam edin.
- Alkol ve eğlence amaçlı uyuşturuculardan kaçının. Alkol veya uyuşturucu kullanmak endişenize neden olabilir veya artırabilir. Bırakma konusunda sorun yaşıyorsanız, doktorunuza danışın veya yardım için bir destek grubuna bakın.
- Sigarayı bırakın ve kafeinli içecekleri azaltın veya durdurun. Sigaradaki nikotin ve kahve, çay ve enerji içecekleri gibi kafeinli içecekler kaygıyı daha da kötüleştirebilir.
- Gevşeme ve stres yönetimi tekniklerini deneyin. Meditasyon yapmak, görselleştirme teknikleri uygulamak ve yoga yapmak, rahatlamayı teşvik edebilir ve kaygıyı azaltabilir.
- Yeterli uyku alın. Uyku eksikliği, huzursuzluk ve endişe duygularını artırabilir. Uyku sorunu yaşıyorsanız yardım için doktorunuza danışın.
- Sağlıklı bir diyete sadık kalın. Bol miktarda meyve, sebze, tam tahıl ve tavuk ve balık gibi yağsız protein tüketin.
Başa çıkma ve destek
Bir anksiyete bozukluğu ile baş etmek zor olabilir. İşinizi kolaylaştırmak için yapabileceğiniz bazı şeyler:
- Bilgili olun. Durumunuz ve tedavinizle ilgili uygun kararları alabilmeniz için hangi tedavilerin kullanabileceğiniz hakkında bilgi edinin.
- Tutarlı olun. Ruh sağlığı uzmanınızın size verdiği tedavi planını takip edin, ilacınızı yönlendirildiği şekilde alın ve tüm terapi randevularınıza katılın. Bu, anksiyete bozukluğu semptomlarınızı uzak tutmanıza yardımcı olacaktır.
- Kendinizi bilin. Kaygınızı neyin tetiklediğini anlayın ve akıl sağlığı sağlayıcınızla oluşturduğunuz başa çıkma stratejilerini uygulayın, böylece tetiklendiğinde kaygınızla en iyi şekilde başa çıkabilirsiniz.
- Bir yere not alın. Duygularınız ve deneyimlerinizle ilgili bir günlük tutmak, zihinsel sağlık uzmanınızın sizin için en uygun tedavi planını belirlemesine yardımcı olabilir.
- Zamanınızı akıllıca yönetin. Bu, endişenizi azaltmanıza ve tedavinizden en iyi şekilde yararlanmanıza yardımcı olabilir.
- Sosyal olun. Kendinizi arkadaşlarınızdan ve ailenizden soyutlamak endişenizi daha da kötüleştirebilir. Birlikte vakit geçirmeyi sevdiğiniz insanlarla planlar yapın.
- Rahatlayın. Endişenizin yaşamınızı kontrol altına almasına izin vermeyin. Eğer bunalmış hissediyorsanız, bir yürüyüş yaparak ya da zihninizi endişelerinizden ya da korkularınızdan uzaklaştıracak bir şey yaparak gününüzden ayrılın.
