Ardahan ilinin tarihi, tarihçesi. Ardahan ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgiler. Ardahan’ın tarihi.
ARDAHAN TARİHİ;
Ardahan Kalesi’nde ortaya çıkarılan buluntular, Tunç Çağı’nda yörede yerleşim olduğunu kanıtlar. Doğu Anadolu Bölgesi’nin tarihsel gelişimi Ardahan’ı da kapsar. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Ruslar ve Osmanlılar arasında el değiştiren yöre, 23 Şubat 1921’de kesin olarak Türk topraklarına katıldı. Cumhuriyetin ilk yıllarında il merkezi olan Ardahan, 1926’da Kars İli’ne bağlı ilçe durumuna getirildi. 27 Mayıs 1992’de yapılan yönetsel düzenlemelerle Kars toprakları üçe ayrılarak Iğdır ile birlikte Ardahan da il konumu kazandı (Kars İli’nin Çıldır, Göle, Hanak ve Posof ilçeleriyle Hanak İlçesi’nin Damal Bucağı ilçe yapıldı, ile bağlandı).
Ardahan Kalesi
TARİHSEL ESERLER.
Ardahan’da kale’nin dışında sözü edilmeye değer tarihsel eser yoktur. Kura Irmağı’nın kenarında, ovaya eğimli bir alanda yükselen kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Osmanlı döneminde onarımlar gördü, günümüzdeki görünümünü de Kanuni döneminde (1556) aldı. Uzunluğu 745 m olan surların üzerinde 14 tane kule vardır. Batıda yer alan Büyük Kapı’nın yanı sıra Su Kapısı (Kura Irmağı yanında), Huruç Kapısı ve Uğrun Kapısı.
Kaynak – 2
Ardahan Tarihi
Ardahan Tarihi; Eski bir yerleşim alanı olan Ardahan ilinin tarihi Urartulara değin uzanır. Gürcülerle Ermenilerin ataları sayılan halkların yurdu olan topraklar arasında yer alan yöre, daha sonra Medler, Persler, Partlar, Ermeniler ye Romalıların egemenliği altına girdi. İS 3. yüzyılda Sasanilerin yönetimine giren yöre 7. yüzyıl başlarında kısa bir süre Bizans’a bağlandıysa da bu yüzyıl sonlarında Arapların eline geçti. 9. yüzyılda Bagratlıların denetimine giren bu topraklara 11. yüzyılda Türkmenler gelmeye başladı. 12. yüzyılda Gürcülerin egemenliğine giren yöre uzun süre Selçukluların saldırısına uğradıysa da gene Gürcülerin elinde kaldı.
Ardahan Haritası:
13. Yüzyılda Ardahan
13. yüzyılda Moğollar tarafından yağmalanan ve İlhanlılara bağlanan Ardahan yöresi 14. yüzyıl ortalarında kısa bir süre Altın Orda Devleti’nin eline geçti. Daha sonra Celayirlilerin egemenliğine giren bu topraklar 14. yüzyıl sonlarında Timur’un denetimi altındaydı. Timur’un 1400 ve 1403 kışlarını Çıldır’ın doğusundaki yaylalarda geçirdiği bilinir. Timur’un ölümünden sonra Karakoyunlular ve Akkoyunlular tarafından yönetilen yöre, 1534 ve 1535 yıllarında Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
Önceleri Erzurum Eyaleti’nin Çıldır sancağına bağlanan yöre 16. yüzyıl sonlarında Çıldır Eyaleti’nin sınırları içine alındı. Osmanlı döneminde genellikle İranlıların saldırısına uğrayan Çıldır ve Ardahan yöresi 1828’de Ruslar tarafından işgal edildi. Bir yıl sonra yapılan Edirne Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti’nde kalan yöre, 1846’da eskiden olduğu gibi gene Çıldır sancağına bağlandı. 1855’te tekrar saldırıya uğrayan yöre kısa bir süre Rus işgalinde kaldı.
En uzun Rus işgali 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında başladı. Savaş tazminatı olarak sınırları içinde bulunduğu Elviye-i Selâse’yle birlikte Rusyâ’ya verilen Ardahan yöresi 1918’e değin işgal altında kaldı. Brest-Litovsk Antlaşmasıyla (3 Mart 1918) Osmanlı Devleti’ne geri verilen Ardahan sancağı 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Osmanlı kuvvetlerinden arındırıldı. Elviye-i Selâse’nin Gürcistan ve Ermenistan tarafından işgal tehlikesine karşı yörede Kars Milli İslam Şûrası adıyla yerel bir hükümet kuruldu. Daha sonra İngilizler tarafından dağıtılan Kars Milli İslam Şûrası’na bağlı olarak çalışan Ardahan Milli İslam Şûrası da 26 Nisan 1919’da Ardahan’ı işgal eden Gürcüler tarafından dağıtıldı. Uzun bir süre işgal dışında kalmış olan Çıldır da 17 Şubat 1920’de Ermeniler’in eline geçti.
23 Şubat 1921 İşgalden Kurtuluşu
Ardahan, 23 Şubat 1921’de işgalden kurtuldu ve 13 Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması uyarınca ilin bugünkü kuzey ve doğu sınırları belirlendi. 1924’te öbür sancaklarla birlikte vilayet (il) yapılan Ardahan, 1926’da kaza (ilçe) yapılarak Kars vilayetine bağlandı. Uzun bir süre bu yönetsel konumunu koruyan Ardahan, son yıllarda Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki anlaşmazlıkların çatışmaya dönüşmesi nedeniyle, çevresindeki bazı ilçelerle bir araya getirilerek 1992’de il yapılmıştır.
