Avustralya, Coğrafi Özellikler, Din, Dil, Yüzey Şekilleri v.b. Bilgiler

0
Advertisement

Ülkeler Rehberi Avustralya – Avustralya ile ilgili bilgi, başkenti, yönetim biçimi, ekonomisi, haritası, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu.

Avustralya Bayrağı

Kaynak : pixabay.com

  • Yüzölçümü: 7.686.892 kilometrekare
  • Başkent: Canberra.
  • Dil: İngilizce (resmi), Kızılderili dilleri.
  • Din: Hıristiyan % 71 (Katolik % 26, Anglikan % 24, Protestan % 14, Ortodoks % 3), Müslüman, Musevi, Budist,doğal dinler.
  • Para birimi: 1 Avustralya doları = 100 cent
  • Başlıca kentler: Sydney, Melbourne, Brisbane, Perth, Adelaide, New-castle.

Tasmanya Adası ile birlikte Avrupa’nın 3/4’ü genişlikte bir alan kaplayan dünyanın en küçük kıtası ve bu kıta üzerinde yer alan devlettir. Yeni Güney Galler, Queensland, Victoria, Güney Avustralya, Batı Avustralya ve Tasmanya eyaletlerine ayrılan Avustralya, yeryüzündeki adaların en büyüğüdür. Federal devletin ve Başkent Canberra’ nın yer aldığı Federal Başkent Bölgesi, Avustralya Toprakları içerisindedir. Önceleri, Federal Başkent Bölgesi gibi federal denetim altında bulunan Kuzey Toprakları, 1978’de özerk bir yapı kazanmıştır.

İngiliz Uluslar Topluluğu’ na üye olan Avustralya’nın dış toprakları;

Papua Yeni Ginesi, Norfolk Adası, Ashmore ve Cartier Adaları, Heard ve McDonald Adaları, Cocos (Keeling) Adaları, Christmas Adası, Avustralya Antarktik Bölgesi’nden oluşur.

Güney yarıkürede 113°9′-153°39′ doğu boylamlarıyla 10°41′-43°39′ güney enlemleri arasında yer alan Avustralya; Avustralya Adası, Tasmanya Adası ve kıyılara yakın küçük adalardan oluşur. Öteki kıtalardan geniş su kütleleriyle ayrılan Avustralya; kuzeyde Timor ve Arafura denizleri, kuzeydoğuda Mercan Denizi, doğuda Büyük Okyanus ve Tasmanya Denizi, güneyde ve batıda Hint Okyanusu ile çevrelenir. Tümüyle düz ve fazla yüksek olmayan bir ada özelliği gösteren kıtanın düzgün bir kıyı şeridi vardır. Avustralya’daki en büyük uzaklık, kuzey-güney doğrultusunda 3.300 km, doğu-batı doğrultusunda 4.500 km dolayındadır.

Avustralya Resif

Kaynak : pixabay.com

Din:

Çeşitli etnik toplulukları bünyesinde barındıran Avustralya, bu toplukların dinlerini de yansıtır. % 26’lık bir oranla Katolikler ilk sırada yer alırken onları % 24’lük bir oranla Angli-kanlar izler. % 14’lük kitle Protestan mezheplerine, % 3’lük oran Ortodoks mezhebinden olanlara aittir. Ayrıca, 76 bin Müslüman, 62 bin Musevi, 35 bin Budist ve 140 binden fazla Yerlinin inandığı doğal dinler vardır. Din özgürlüğü, anayasal güvence altındadır. Buna karşın, hükümet özellikle yerlilerin topluma uyum sağlaması için her türlü önlemi almaya kararlıdır. Avustralya’da gözlenen en önemli olgulardan biri de dinsel açıdan en büyük kesimi oluşturan gruplardan Anglikanlann giderek dinlerini bırakmalarıdır (% 12).

Dil:

İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi olan Avustralya’nın resmi dili İngilizcedir. Büyük kentlerde İngilizce egemen olmasına karşın, sayıları giderek azalan yerliler arasında Avustralya’nın yerel dilleri yaygındır. Sayıları 200’ü aşan Avustralya dilleri arasında en ilginci, karmaşık yapısal özellikler gösteren Aranta dilidir. Ancak, günümüze kadar Avustralya dilleriyle ilgili yetkin bir çalışma yapılmayıp birbirleriyle ve öteki dil aileleriyle benzerlik ve ayrımları saptanmadığı gibi, sistemli bir sınıflandırma da yapılmamıştır.

Advertisement

Yüzey Şekilleri:

Avustralya’nın çok eski dönemlerde Afrika, Güney Amerika, Hindistan ve Antarktika ile birlikte Büyük Gondvana’nın bir parçasını oluşturduğu sanılır. Yaklaşık 150 milyon yıl önce, ikinci zamanda Antarktika ile Gondvana’dan kopan Avustralya, kuzeye doğru sürüklendi. Üçüncü zaman başlarında Antarktika’ dan da ayrıldı. Büyük Okyanus sahanına çarparak buraya bağlandı. Kara kütlelerinin doğuda yükselmesi sonucu güneydoğudaki ovalar ve dağ sıraları oluştu ve üçüncü zaman sonlarında da günümüzdeki fiziksel yapısını kazandı. 2 milyon yıl önce pliosen dönem başlarında yaşanan kuraklık, çöllerle tuz göllerinin oluşumuna yol açarken, birbirini izleyen buzul çağlarında da denizlerin alçalması sonucu canlıların yayılmasını sağlayan köprüler ortaya çıktı. Düzgün biçimli kıtanın fazla girintili çıkıntılı olmayan kıyı şeridi (yaklaşık 20 bin km) uzun kumsallarla kaplıdır.Kuzeydoğu kıyısının açıklarında yer alan Büyük Set Kayalıkları, dünyanın en uzun mercan kayalığıdır. 2.012 km uzunluğundaki kayalık, kıta sahanlığını çevreler.

Ayers Kayalıkları (Uluru)

Ayers Kayalıkları (Uluru) devasa bir kumtaşı çıkıntısıdır ve Orta Avustralya’nın sağında yer alır. Uluru, Aborjinler için kutsal bir yerdir (Kaynak : pixabay.com)

Dağlar:

Büyük bölümünü, geniş bir yaylanın kapladığı Avustralya’da, dağlar fazla yüksek değildir (ortalama yükselti 210 m’yi aşmaz). Ülkenin başlıca dağlık bölgesi, doğu kıyısında 80-322 km genişliğindeki bir alanda uzanır. York Yarımadası’ndan Tasmanya’ ya doğru kesintisiz bir biçimde uzanan Avustralya Sıradağları’nın en yüksek noktası (aynı zamanda ülkenin de en yüksek noktası), Kosciusko Dağı’dır (2.228 m). Derin ırmak vadileriyle parçalanmış yaylalar (Sydney’in batısındaki Mavi Dağlar), düz tepeler (Yeni İngiltere Dağları) ve geniş vadilerin ayırdığı sırtlar (Avustralya Alpleri, Snowy Dağları) bu bölgenin parçalarını oluşturur.

Bu dağlık bölge, kıyıyla iç kesimler arasında bir boşaltma havzası oluşturur. Kıtanın en büyük ırmak sistemi olan Murray (2.560 km) ve başlıca kolu Darling (2.738 km) bu bölgeden doğar; birçok kola ayrılarak Yeni Güney Galler’de karmaşık bir sistem oluştururlar. Murray Darling Havzası, kıvrımlı birçok ırmağı içeren alüvyonlu bir alandır. Dağlık bölgenin batı yamaçları, iç kesimlerdeki ovalara yönelir. Kayalar ve tortul yaylaların oluşturduğu tümseklerle kesintiye uğrayan iç ovalar; Güney Avustralya’daki Lofty ve Filinders dağ sırasıyla Queensland’in batısındaki alçak bölgeye (Barkly Yaylası’ nın sınırlarında İsa Dağı ve Cloncurry çevresinde) kadar uzanır.

Ovalar, Yaylalar, Irmaklar ve Göller:

Kuzeyde Karpentarya Körfezi’nden, Güney Avustralya’da denize kadar uzanan iç ovalar kuşağının ötesinde, Avustralya’nın yarısından çoğunu kaplayan Büyük Yayla yer alır. 200-600 m arasında laterit, kumtaşı ve kumlarla örtülü geniş alanlar oluşturan yayla, Alice Springs’de 610 m’ye ulaşır. Bu düzlükler üzerinde bulunan Musgrave ve MacDonnell dağları gibi basık dağ kütlelerinin yüksekliği, yer yer 1.000 m’yi aşar. Büyük Yayla’nın önemli bölümünde akarsu bulunmaz, toprak ise tuzlalar ve tuz gölleriyle örtülüdür.

Kuzey Toprakları, Queensland’ın batısı ve Güney Avustralya’nın geniş kesimleri Eyre Gölü’ne (deniz düzeyinin 12 m altında) doğru akaçlanır. Burada eğimli alçak topraklardan oluşan çorak Büyük Artezyen Havzası bulunur. Büyük Artezyen Havzası, Murray-Darling Havzası’ndan kuzeyde Broken Hill, batıda Flinders Dağları eşikleriyle ayrılır. Havzanın alçak toprakları kuzeydeki Karpentarya Körfezi’ nde bir taşkın havzasına dönüşür. Kuraklık yüzünden alanı (8.500-13.000km^2) değişen Eyre Gölü’nün kuzeyinde, Avustralya’nın önemli çöllerinden Simpson Çölü (259 bin km^2) uzanır. Bölgenin başlıca tuz gölü, yazın tümüyle kuruyan Torrens Gölü’dür (5.900 km2).

Batı kıyısında Büyük Yayla, Perth’in iç kesimlerinde Darling sırtı çevresinde kıyı ovalarına dönüşür. Güneyde Büyük Avustralya Koyu boyunca uzanan yaşlı kayalar, ağaçsız Nullarbor Ovası’nı oluşturan kireçtaşlarıyla kaplıdır. Kuzeybatıda Kimberley Yaylası, sert kuvars ve kumtaşı oluşumlarını içerir. Engebeli ve ulaşılması güç bir bölge olan Kimberley Yaylası, bataklıklar ve alüvyonlu düzlüklerle kaplı Ord-Victoria-Doly Havzası ile Amhem Toprağı’ndan ayrılır. Kuzey Toprakları’nın kuzey sınırındaki Amhem Toprağı, yükseltisi fazla olmayan çorak bir yayladır. Batı Avustralya’da bulunan Büyük Kum Çölü,Gibson Çölü ve Büyük Victoria Çölü, kayalık düzlükler, yüksek düz tepeler, tuz gölleri ve geniş kum tepeleriyle kaplı alanlardan oluşur.

Advertisement

İklimi:

Oğlak Dönencesi’nin iki yanında yer alan Avustralya’da sıcak ve kuru bir iklim egemendir. Mevsimlerin kuzey yanküredekinin karşıtı bir özellik gösterdiği ülkede, kıyıların fazla girintili çıkıntılı olmayışı, doğu-batı arasındaki uzaklığın büyüklüğü ve yüksek dağ ve yaylaların bulunmayışı iklim kuşaklarının karmaşık bir yayılım göstermesini önlemiştir. Kıta üzerinde yer değiştirerek mevsimlere göre kuzeye ya da güneye yönelen antisiklon sistemi, iklimi önemli ölçüde etkiler. Sistemin merkezi, yaz aylarında güneyde, kış aylarında da orta bölgelerin üst kesimlerinde bulunur. Ülkenin bol yağış alan bölgeleri (500-1.300 mm) doğu, güneydoğu ve güneybatı kıyılarında birkaç yüz km’yi aşmayan şeritler biçiminde uzanır.

En kurak bölgeler, yıllık yağışın 200 mm’nin altına düştüğü iç kesimlerde, en nemli alanlar da sürekli batı rüzgârlarının estiği Batı Tasmanya’dadır (yılda 2.450 mm). En sıcak geçen ocak ve en soğuk geçen temmuz aylarının ortalama sıcaklığı; kuzeyde Darwin de 32°C-23°C, batıda Perth’de 23°C-13° C, doğuda Sydney’de 21.5°C-13.5°C, güneyde Adelaide’de 22.5°C-12°Cdir. Kuzey Avustralya’da Kuzey Toprakları’nı ve kuzeydoğuda Queensland’i içine alan bölge, tropikal kuşaktadır. Sıcaklığın yüksek olduğu bu bölgede yağışlar sıcak mevsimde yoğunlaşır. Kimberley Yaylası, Amhem Toprağı, Darwin çevresi ve York Yarımadası’ nda yıllık yağış tutan 1.000-1.500 mm’ yi bulur. Ancak, sıcaklığın düştüğü dönemlerde bölge iyice kuraklaşır Dönencenin kuzeyindeki kıyılar ise alize ve muson rüzgârlarının etkisiyle bol yağış alır (York Bumu: 2.225 mm, Caims: 2.540 mm).

Sidney Şehri - Avustralya

Sidney Şehri – Avustralya (Kaynak : pixabay.com)

Ülkenin ortasındaki geniş bölge, sıcak ve çok kuraktır.

Ocak ayı sıcaklık ortalamasının 29°C’ye ulaştığı bu bölgede Alice Springs yaklaşık 270 mm yağış alır. Şiddetli yağmurların seyrek görüldüğü bölgede günlük sıcaklık değişimi çok fazladır. İç kesimlerde, Eyre Gölü çevresinde yağış tutarı 100-150 mm’ nin altına düşer. Oğlak Dönencesi’nin güneyinde iklim, güney yarıkürenin büyük basınç kuşaklarının etkisi altındadır. Queensland’in güneyine kadar uzanan alçak basınç alanı Yeni Güney Galler’in yıl boyunca önemli bir değişikliğe uğramaksızın yağış almasını sağlar. Tasmanya ve Victoria’yı içeren güneydoğuda, sıcaklık fazla yüksek değildir. Yağış, her mevsime dağılmakla birlikte, kışın yoğunlaşır. Ancak doğu kıyısı boyunca kuzeye doğru ilerledikçe sıcaklık yükselir ve yağış yoğunluğu Sydney çevresinde yaza kayar.

Güneybatıda Swanland Bölgesi ile Perth çevresinde ve güneyde Adelaide’ de, batı-doğu yönünde ilerleyen ve yer değiştiren yüksek-alçak basınç alanları ansızın kasırgalara yol açabilir.

Bitki Örtüsü ve Hayvanlar:

Avustralya kurak bir ülke olmasına karşın, pek çok yeri bitki örtüsüyle kaplıdır. Ülkede çöl iklimi koşullarında bile varlıklarını koruyabilen ve büyük bir bölümü özgün bir nitelik taşıyan çok yıllık bitkilere başka yerlerde rastlanmaz. Adanın ılık ve nemli doğu kesiminde yağmur ormanları görülür. Ülkenin önemli bölümü, tropikal kuşakta bulunmasına karşın, tropikal ormanlara yalnız York Yarımadası’nm doğu bölümünde rastlanır. Bu ormanlarda asalak bitkiler ve sarmaşıklar bulunur. Daha az yağış alan güneydeki bölgeler, büyük okaliptüs ormanlarıyla kaplıdır. Çalılıklardan 100 m uzunluğundaki ağaçlara kadar, yaklaşık 600 türü bulunan okaliptüs, Avustralya dışında çok az yerde vardır. Çok sık görülen bitki türlerinden biri olan akasya, okaliptüsle birlikte, ağaçların seyrekleştiği yerlerde kümeler oluşturur. 700′ ü aşkın türü bulunan akasyaya dünyanın öteki bölgelerinde de sıklıkla rastlanır.

Yıllık yağış ortalamasının 150 mm’nin altına düştüğü çok kurak kesimlerde; kalın yapraklı tuz bitkileri, savanlar, akasya çalılarının bazı türleri ve cüceleşmiş okaliptüsler yaygındır.

Kurak bölgelerde yetişen okaliptüs ağaçlarının altında otçul bitkiler ve yöreye özgün çam türleri yer alır. Bitki örtüsünden tümüyle yoksun alanlar kumullardır. Kum ve taştan oluşan çöl alanlarında ürkütücü dikenler ve seyrek dikenli çalılıklar uzanır. Çöl ve yarı çöl alanların dışmda kalan ağaçsız doğal alanlar, Queensland’ın ortası ve güneybatısıyla Yeni Güney Galler’in kuzeyinde kalır. Avustralya ile Tasmanya’nın soğuk bölgeleri, bu yörelere özgün yağmur ormanlarıyla kaplıdır. Bu ormanlarda en sık görülen kayın ağacıdır.

Avustralya’da yaşayan hayvan türleri, kıtanın, öteki kara kütlelerinden uzaklığı nedeniyle hemen hiç değişmeksizin varlıklarını korumuşlardır. Ülkede, niteliklerini koruyan ve zamanla değişen çevre koşullarına uyan bu hayvanlara, canlı fosiller de denir. Buna karşın, yüksek yapılı memeli sınıfları oldukça azdır. Bunlar arasında bazı kemirici ve yarasa türleriyle, insanların getirdiği, sonradan yabanıllaştığı sanılan “dingo” (bir köpek türü) sayılabilir. Burada yaşayan öteki memeliler basit yapılıdır. Keseli hayvanlarla, yumurtlayan memeli hayvanlar, Avustralya’ya özgü hayvanların başında gelir. Kanguru, keseli sıçan, opossum, keseli ayı, vallabi ve vombat başlıca keseli türlerdir. Tasmanya’da ise seyrek görülen hayvanlardan keseli kurtlar yaşar. Dünyada yumurtlayan tek memeli hayvan olarak bilinen keseli karıncayiyen, yalnızca Avustralya’da bulunur.

ornitorenk

Kaynak: commons.wikimedia.org

Bir başka özgün Avustralya hayvanı olan ornitorenk, Tasmanya ve Doğu Avustralya’ daki küçük ırmaklarda yaşar.

Yılda iki kez yumurtlayan bu perde ayaklı hayvanın ördeğinkine benzer bir gagası vardır. Timsah, kara ve su kaplumbağası, kertenkele türleri, zehirli yılanlar, pitonlar Avustralya’da yaşayan 400’ü aşkın sürüngen türünün başlıcalarıdır. Avustralya kuş türleri açısından çok zengin bir ülkedir.

Ülkeye özgü 780 kuş türü arasında emu, tepeli devekuşu, papağan, bıldırcın, av kuşları, ötücü kuşlar, muhabbet kuşları, uzun bacaklı kuşlar ve siyah kuğu sayılabilir. 131 çeşidi olan kurbağa, ülkede bulunan ve hem karada hem suda yaşayan tek canlı türüdür. Maden araştırma ve öteki insan etkinliklerinin çevreye verdiği zararın yanı sıra, denizaşırı ülkelerden Avustralya’ ya getirilen bitki ve hayvan türleri, doğal dengenin bozulmasına yol açmaktadır. Fare, tavşan, koyun, sığır gibi hayvanlar doğal bitki örtüsüne zarar verirken, başka hayvanlara yem olmadıkları için aşırı ölçüde çoğalmışlardır. Doğal dengenin korunması için çeşitli önlemler alınmakta ve aşırı çoğalmayı durdurma amacıyla sayıları artan hayvanların doğal düşmanlarını adaya getirme, ölüme yol açan virüsleri yayma ve çitler yapma yoluna gidilmektedir.


Leave A Reply