Ünlü astronom, fizikçi, matematikçi Battani neler yapmıştır? Battani’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
EL BATTANİ, 850 (?) – 929, HARRAN – BAĞDAT, ASTRONOM – MATEMATİKÇİ FİZİKÇİ – MÜHENDİS, Batı’da Albategnius, Albategni veya Albatenius olarak tanınan el-Battani’nin tam ismi Ebû Abdullah Muhammed b. Cabir b. Sinan el-Rakkî el-Harranî el-Battâni’dir. Hayatı hakkında çok az bilgiye ulaşılabilen Battânî Harranlı’dır. 850 yılı civarında burada doğmuştur. Hayatının önemli bir kısmını Rakka şehrinde geçirdiği ve astronomi gözlemlerini burada yaptığı bilinmektedir.
Babası Câbir bin Sinân el-Harrânî, Harran’da ünlenmiş bir astronomi aletleri yapımcısıdır. Battânî’nin astronomi aletleri icat ve imal etmedeki mahareti babasından gelmektedir.
Hayatı boyunca astronomi üzerine çalışmış, gözlemler yapmış ve bu konuda eserler vermiştir. 929 yılında, Bağdat’tan Rakka’ya dönerken vefat etmiştir.
Battani Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
El-Battani’nin Bilime Olan Katkıları
Battânî, İslam Dünyası’nda yetişmiş en büyük astronomlardandır. Battânî, Rakka’da kendi imkanlarıyla kurduğu gözlemevinde ve daha başka yerlerde gerçekleştirdiği gözlemlerle o günün şartlarında ileri düzeyde bir astronomi bilgisine ulaşmıştır. Hazırladığı zicler (astronomik tablolar) ve yazdığı eserlerle kendinden sonra gelen astronomların yoluna ışık tutmuştur. Rakka’da yaptığı gözlemlerine dayanarak hazırladığı Zic-i Sabi adlı astronomi kataloğu Latince‘ye çevrilerek uzun süre Batı Dünyası’nda da kullanılmıştır.
- Yaptığı bazı astronomik hesaplamalarda bulduğu değerler bugünün modern teknolojisiyle kesin olarak belirlenmiş değerlere şaşırtın derecede yakındır.
- Bu değerlerden biri güneş yılıdır. Battânî bir güneş yılını 365 gün 5 saat 46 dakika 24 saniye olarak hesaplamıştır.
- Battânî, sinüs, kosinüs, tanjant, kotanjant sekant ve kosekantı gerçek anlamda ilk kez kullanan bilim adamıdır.
- 489 yıldızı katalogladı.
- Mevcut değerleri 365 gün 5 saat 46 dakika 24 saniye olarak verdiği yıl uzunluğu ve mevsimlere göre rafine etti.
- Ekinoksların devinimi için yılda 54.5″ hesapladı ve ekliptik eğimi için 23° 35′ değerini elde etti.
Diğer bilim adamlarının yaptığı gibi geometrik yöntemler yerine el-Battani önemli bir gelişme olan trigonometrik yöntemleri kullanmıştır. El-Battani, Güneş‘in Dünya’dan en uzak mesafesinin değiştiğini ve sonuç olarak, Güneş’in halka şeklindeki tutulmalarının yanı sıra toplam tutulmaların da mümkün olduğunu gösterdi. El-Battani, bilimin gelişmesinde birkaç nedenden dolayı önemlidir, ancak bunlardan biri, çalışmalarının Tycho Brahe, Kepler, Galileo ve Copernicus gibi bilim adamları üzerindeki büyük etkisi olmalıdır.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
