Boşaltım sistemi nedir, vücudumuzdaki görevleri nelerdir? Boşaltım sisteminin yapısı, organları ve çalışma şekli nasıldır, hakkında bilgi.
Boşaltım Sistemi ve Organları
Boşaltım Sistemi
Canlıların vücutlarında işe yaramayacak ve zararlı hale gelmiş maddelerin dışarıya atılmasına «boşaltım» denir. Bu iş birçok yollarla yapılır: Solunum sonunda kanın temizlenmesiyle meydana gelen karbon dioksit akciğerlerden dışarıya atılır. Deri altına yayılmış bir halde bulunan ter bezlerinden ter, su buharı, tuz ve pek az olmak üzere karbon dioksit çıkar. Kandaki üre, ürik asit, suyun fazlası ve bazı madensel tuzlar sidikle dışarıya atılır. Boşaltım sisteminde böbrekler büyük rol oynarlar. Ayrıca sindirim sonunda işe yaramaz hale gelen maddeler de vücuttan dışarıya çıkarılır.
Sidiğin kandan süzüldüğü yer böbreğin «kabuk bölgesi» denilen kısmındaki küçük beneklerin içidir. Bu benekçikler mikroskopta incelendiği zaman içinde kılcal damarlardan meydana gelen bir yumak bulunduğu görülür. Kan buradan geçerken içindeki zararlı maddeleri benekçik içine bırakır. Buradaki maddeler böbreğin içindeki «havuzcuk» adı verilen yerde toplanarak sidiği meydana getirir. Böbreklerde meydana gelen sidik «sidik borusu» adı verilen kanallarla sidik torbasında toplanır buradan da dışarıya atılır.
Deri altındaki ter bezleri de sık bir ağ tabakası halinde bütün vücudumuzu saran kılcal kan damarlarındaki işe yaramayan ve zararlı maddelerin dışarıya atılmasında büyük rol oynarlar. Ter bezleri derinin alt deri tabakasında bulunur. Ter bezlerinin alt derideki kısmı kendi üzerine kıvrılmış bir boru yumağı halindedir. Bu borunun bir ucu ince bir boruyla derinin yüzüne açılır. Derinin üzerindeki bu küçük delikçilere «gözenek» (mesamat) adı verilir. Bu deliklerden çıkan ter vücuttaki zehirli maddelerin dışarıya atılmalarına yardım eder. Gözeneklerle de gayet az olarak oksijen alınıp yerine karbon dioksit verilir. Bu gözeneklerin üstderi döküntüsüyle terin ve yağ bezlerinin salgılarıyla karışmasından meydana gelen kirle kapanması terin çıkmasına deri yolu ile solunum yapılmasına engel olur.
Kaynak 2
Kaynak : pixabay.com
Boşaltım Sistemi
Boşaltım Sistemi; canlının işlevleri sonucu iç yapısında oluşan zararlı maddelerin vücuttan dışarı atılmasını sağlayan organlar sistemidir. Hücrenin metabolik etkinlikleri sonunda proteinlerin parçalanmasıyla azotlu bileşikler, solunum etkinlikleri sonunda da su ve karbondioksit gibi artık maddeler oluşur. Oluşan maddelerin bazıları hücreler için zehirlidir. Bu nedenle bunların boşaltım sistemiyle dışarı atılması gerekir.
Tüm hücrelerde dış çevreyle madde değişimi, iç çevrenin dengeli tutulması ve hücrenin işlevleri sonucunda oluşan zararı artıkların dışarı atılmasıyla gerçekleşir. Hücreler madde değişimini, artıkların atılmasını diffüzyon (geçişme) yoluyla ya da özel olarak bu işlev için geliştirilmiş sistemlerle yaparlar. Doğada boşaltım sistemi evrimsel bir gelişim göstermiştir. Birhücreli organizmalarda özel bir boşaltım sistemine gereksinme yoktur. Onlar doğrudan hücre zarları aracılığıyla dış ortamla temasta olduklarından zararlı maddeleri kolayca hücreden dışarı atabilirler. Bunun için hücre sitoplazmalarında Kontraktil koful adı verilen kofullar oluşur. Bu kofullar, özellikle hücreye giren fazla suyun atılmasında önemli rol oynarlar. Yalnız birhücrelilerde değil, çokhücrelilerden sünger ve hidralarda da artık maddeler doğrudan dışarı atılırlar.
Yassı solucanlarda karbondioksit ve amonyak geçişme yoluyla dışarı atıldığı halde fazla suyun atımı için özel bir boşaltım sistemiş gelişmiş olup su, vücutlarının üstündeki boşaltım deliklerinden dışarı atılır.
Toprak solucanlarında ise boşaltım sistemi daha gelişmiş olup bu sisteme mefridyum adı verilir. Bu organ, kirpikli hunilerle başlayan boşaltım kanallarından oluşur.
Böceklerdeki boşaltım sistemi Malpighi tüpcükler i1dir. Bu tüpcükler vücut boşluğunda yerleşmiştir. Açık dolaşım nedeniyle vücut boşluğuna dökülen kandan artık maddeleri alırlar. Tüpcükler doğrudan sindirim kanalıyla birleştiği için artık maddeler oraya geçer ve dışkıyla birlikte dışarı atılır. Sürüngen ve kuşlar ise azotlu artıkları dışkılarıyla birleştirerek dışarı atarlar. Memeli hayvanlarda ise en gelişmiş boşaltım sistemi olan böbrek oluşumu görülür. Bunlarda boşaltım sonucu oluşan idrar, idrar kesesine gelip dışkıdan ayrı yoldan dışarı atılır.
