Etik ve Ahlak Nedir? Etik ile Ahlak Kavramları, Birbirleriyle İlişkisi

Etik ve Ahlak ne demektir? Etik ve Ahlak kavramları, arasındaki ilişki, etik ve ahlak arasındaki fark nedir, hakkında bilgi.

ETİK VE AHLAK

***  Etik; ahlaki kriterlerden yararlanılarak insan davranışlarına yön verme bilimi ve insan davranışlarına yönelik kabul edilmiş değerler ve standartlar olarak ahlak bilimidir.

***  Etik;

• Ahlak üzerinde konuşur,sorgular,tartışır,düşünür,yargılar. Ahlaki olanın özünü ve temellerini araştıran bir felsefe etkinliğidir.
• Bir ahlak felsefesi,bir ahlak görüşü ya da anlayışıdır.
• Coğrafi mekan,renk,dil,din,ırk gibi değişkenlerin etkisi altına girmez.Ancak,etik ilkelerle davranan insanlar ve toplumlar coğrafyalarına,renklerine,ırklarına daha fazla anlam katabilir,insanlık için kalıcı değerler üretebilirler.
• Doğru/yanlış ve iyi/kötüyü belirterek neyin yapılması neyin yapılmamasını belirler.
• İnsanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerler, normları,kuralları,doğru-yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir.
• İyi ve kötü davranışları belirleyebilen ve düzenli olarak sunan bir disiplindir.
• Esasları açık ve belirli alana ait yazılı kuralları içermesi beklenir.
• Evrensel kabul gören kurallardır.Evrenseldir.
• Geçmiş ve bu güne ilişkin doğru ve yanlış ölçülerinin anlatımı,ahlak ise bir toplumun değer,norm ve ilkeleri ile ilgili davranış biçimi bütünüdür.
• Günlük hayatta kişilerin nasıl yaşamaları gerektiğine kuramsal bakış açısı getirir.
• İçinde göreceliği barındırmaz.
• İnsanın kişisel ve toplumsal hayattaki ahlaki sorunlarını ele alıp inceler.
• Etik ilkeler,herkesin görmediği görevleri düzenler,onun için herkes bu görevlerin ne olduğunu,ne olması gerektiğini,bu görevleri yerine getiren bireylerin özel ilişkilerinin ne olması gerektiğini bilemez.

***  Ahlak;

• Bir bilinç meselesidir.İç ve dış ahlak olarak bir bütündür.Bireylerin temiz duyguları,dış davranışlarla bütünleşirse içindeki dünyanın güzelliği dış dünyada diğer insanlarla paylaşılan dünyayı güzelleştirir.
• Bir disiplin olarak etiğin günlük hayat pratiğine yansıyan kurallar demetidir.
• Etiğin araştırma konusudur.
• Geniş tabanlı ve nasıl davranılması gerektiğine ilişkin yazılı olmayan standartları belirler.
• Günlük hayatta kişilerin nasıl yaşamaları gerektiğini ince ayrıntılar içinde pratik açıdan düşünür.
• Hem insan davranış ve ilişkilerinin yönetimiyle ilişkili hem de insan hayatını daha değerli kılan kurallarla ilgilidir.
• İnsana özgü bir kavramdır.
• İnsanlar arası ilişkilerde “iyi” ve “kötü” biçiminde nitelenen davranış ve eylemlerdir,yaşanan bir şeydir.
• Yaşanılan toplumun dini,milli etkisi altında olduğu gibi aynı zamanda vicdanın ait olduğu kişinin de etkisi altındadır.
• Yöreseldir.

Geniş anlamda ahlak felsefesi olan etik, dar anlamda iş ve meslek ahlakı kavramıdır. Ahlakın olduğu yerde kardeşlik, eşitlik, özgürlük, bağımsızlık, sevgi, adalet gibi yüce vasıflar da vardır.İç temizliği,dirlik,düzenlik,güzellik ve yararlılık vardır.

***  Temel etik ilkeler;

• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci
• Halka hizmet bilinci
• Hizmet standartlarına uyma
• Amaç ve misyona bağlılık
• Dürüstlük ve tarafsızlık
• Saygınlık ve güven
• Nezaket ve saygı
• Yetkili makamlara bildirim
• Çıkar çatışmasından kaçınma
• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması
• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
• Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı
• Savurganlıktan kaçınma
• Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan
• Bilgi verme,saydamlık ve katılımcılık
• Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu
• Eski kamu görevlileriyle ilişkiler
• Mal bildiriminde bulunma

***  Ahlak felsefesinin temel kavramları;

• Birey: Toplumsallaşmış insanı,toplum içerisinde yaşayan insanı ifade eder.
• İyi : İnsanın yapması gereken davranışlardır. Ahlakça değerli olandır.
• Kötü : İnsanın yapmaması gereken davranışlardır.
• Özgürlük : İrade ile “iyi” ve “kötü” davranışlardan birisini seçme gücüdür.
• Erdem (Fazilet) : İyi olana yönelmedir.
• Sorumluluk : İnsanın kendi eylemlerinin ya da yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir.
• Vicdan : Tutum ve eylemlerimizin ahlakça değerli olup olmadığını yargılama bilincidir.Bir çeşit iç mahkemedir.
• Ahlak Yasası : Uyulması ahlak açısından gereken,genel-geçer kurallardır.
• Ahlaki Karar : Ahlak kurallarına özgürce uymaktır.
• Ahlaki Eylem : Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmedir.

***  Ortak etik kurallar ( Değerler )

• Doğruluk,dürüstlük
• Güvenilir olma
• Sadakat
• Adalet
• Başkalarına yardım etme
• Başkalarına saygı gösterme
• Vatandaşlık sorumluluğuna sahip olma
• Yalan söylememe
• Başkasının hakkını yememe
• Karşısındakinin güç durumundan yararlanmama
• Acısı olanın acısını paylaşma
• Dayanışma
• Bireylerin eşitliğinin kabul edilmesi
• Kaynakların adil dağıtılması
• Mükemmeliyeti arama

*** Etik davranışın toplumsal temelini oluşturan etkenler

Kültür : Bir toplumun yaşayış biçimini,dilini,zevklerini,yazınını,folklorunu,sanatsal etkinliklerini, öz olarak yaratıcı gücünü kapsamaktadır.

Değerler : Bireylerin yaşamındaki farklı etmenlere yüklediği önemdir.Değerler,bireylerin düşünce,tutum duygu gibi tüm davranışlarını yönlendiren birer ölçüt olarak kabul edilir.

Normlar : Değerlerin,belirli rollerle ilişkili olarak ele alınması ve uygulanmasıyla oluşur. Norm;karşılıklı hak,görev ve sorumlulukların belirlenmesinde kişiye yol gösterir.Normlar düzeni sağlayan ölçütler bütünüdür.

Yazılı normlar; yasalar,tüzükler,yönetmelikler biçiminde yetkili organlarca düzenlenir ve yürürlüğe konulur.

 Yazısız normlar; örfler,adetler,töreler,gelenek ve göreneklerdir.

Gelenek : Bir toplumda,eskiden kalmış olmaları nedeniyle saygın tutulup,kuşaktan kuşağa iletilen kültürel kalıntılat,alışkanlıklar,töre ve davranışlar,anane olarak tanımlanmaktadır.

Görenek : Herhangi bir davranışı ya da hareketi eskiden beri gördüğü gibi yapma alışkanlığıdır.

Görgü kuralları : Uyulması gereken ayrıntılı biçimler, formalitelerdir. Bu kurallar insanın sosyalleşmesi süreci içinde öğrenilirler.

***  Etik değerlere uygun davranışın sonuçları;

Olumlu sonuçları; saygınlık kazanma, güvenilirlik, iyi bir imaja sahip olma, problem çözümünde yardım görme…

Olumsuz sonuçları;

•  BİREYSEL : İşini kaybetme,saygınlığını kaybetme,toplumdan soyutlanma,güvenilirliğini yitirme,kişisel benliğin zarar görmesi,mesleksel ve örgütsel bağlılığın zayıflaması,öz saygının yitirilmesi,çalışma arkadaşlarıyla ilişkilerin bozulması,kişisel imajın bozulması vb.
• KURUMSAL : Saygınlığını yitirme,müşterisini kaybetme,imajının zedelenmesi,iş birliğinin zayıflaması,grup çalışmalarının etkililiğini yitirmesi,örgütsel bağlılığın zayıflaması.
• TOPLUMSAL : Yozlaşmanın kurumsallaştırılması,etik değerlerin önemini yitirmesi,aykırı davranışların yaygınlaşması,kurum içi iletişimin zarar görmesi.

Toplumsal yozlaşma : Toplum içerisinde değer karmaşası oluşması ve zamanla faydacılığın her şeyin önüne geçmesi de etik kurallarının uygulanmasını etkiler.

• EKONOMİK YAPIDAN KAYNAKLANAN NEDENLER :  Bir toplumun yozlaşmasında en önemli unsurlardan biridir.Bir ülkede ekonominin kötüye gidişi toplumu ve doğal olarak fertleri etkiler.
• SİYASAL YAPIDAN KAYNAKLANAN NEDENLER : Toplumun farklı kesimlerinin siyasi alanda kendini ifade edememesi, siyasetin dar bir kesimin elinde kalarak kişisel çıkarlara alet edilmesi,siyasal kayırmacılık,rüşvet yozlaşmaya neden olabilir.
• BÜROKRATİK YAPIDAN KAYNAKLANAN NEDENLER : Devlet,vatandaşlara sunduğu hizmetleri bürokratik kurumlar aracılığıyla sağlar.Günümüzde bazı özel kurumlar da sağladıkları hizmetlerde bürokratik yapılanmalara gitmektedir.
• TOPLUMSAL YAPIDAN KAYNAKLANAN NEDENLER : Toplum içerisindeki eşitliği zedeleyici gelenek anlayışı kişilerin kendisini ifadesini kısıtlayabilir. Bu durumun o toplumda oluşturacağı huzursuz ortam toplumda bir çatışma ve yozlaşma oluşturabilir.
• TARİHSEL NEDENLER : Toplumların tarihsel süreç içinde yaşadığı olaylar, toplumlarda çözülme ve yozlaşma oluşturabilir.

***  Mesleki etik;

• Meslek elemanlarının mesleki ilkesi “kendi alanında kendisinden hizmet bekleyenlere varsa yasaların elverdiği ölçüde; yoksa oluşmuş ilkelere göre faydalı olacak şekilde hizmet sunması” olarak tanımlanabilmektedir.
• Mesleki etik, insanların mesleklerini icra ederken keyfi davranışlarını sınırlamakta, mesleğin gerektirdiği davranışa yönlendirmektedir.
• Mesleki etik, bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup, koruduğu; yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan; meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkeler bütünüdür.

***  İş ahlakı;

• Genel ahlak kurallarının iş hayatında uygulanmasıdır.
• İş çevresinde  de hüküm süren, doğruluğu genel kabul görmüş kurallara uyma davranışıdır.
• Bir felsefe dalı olarak etik, insanların töresel ya da ahlaksal ilişkilerini, davranış biçimlerini ve görüşlerini araştıran bir bilim dalıdır.

 *** Lider açısından iş ahlakına uygun olmayan davranışlar;

• Çalışanlara değer vermeme
• Çalışanları özel işlerinde kullanma
• Çalışanlara adil ve hakça davranmama
• Bilgi sızdırma
• Defter ve belgelerde tahrifat yapma

***  Yöneticiler açısından iş ahlakına uygun olmayan davranışlar;

• Gereksiz ve aşırı harcama yapılması
• Sahte belgelerle işletmeden fazla para çekme, sahte belgelerle gideri fazla gösterme
• Çıkar temini için nüfuzu olan kimselere hediye verme
• Bilgi sızdırma
• Defter ve belgelerde tahrifat yapma
• Satın alım ve hizmet ifasında çıkar temini, satın alımda firma kayırma
• Performans değerlendirmede adil olmama
• İşletme ile alakalı olmayan özel telefon görüşmeleri yapmak
• Özel masraflarını kuruma yüklemek

***  Ahilik;

• İşi kutsal,çalışmayı ibadet sayar.
• Karşılıklı işbirliği ve sosyal dayanışmaya dayalıdır.
• Kaliteyi ve müşteri hizmetini ilke edinir.
• Mesleki gelişmeyi sürekli eğitimle pekiştiren bir ahlak anlayışını temsil eder.

*** Mesleki etik ilkeleri;

• Doğruluk
• Yasallık
• Yeterlik
• Güvenilirlik

 ***  Milli Eğitim Bakanlığı Etik Komisyonu :  15/07/2005 tarihinde MEB Etik Komisyonu oluşturulmuştur. 652 sayılı KHK de yer alan değişiklik çerçevesinde komisyonda başkan Müsteşar Yardımcısı olup Rehberlik Ve Denetim Başkanı, İnsan Kaynakları Genel Müdürü, Temel Eğitim Genel Müdürü, Orta öğretim Genel Müdürü üyedir. Komisyonun sekretarya görevini İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğünden bir eleman yürütür.

Komisyonun temel görevleri şunlardır:

• Kurumlarında etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek
• Personele etik davranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlar ile ilgili olarak tavsiyelerde bulunmak
• Kurumlarındaki etik sorunları, belirlemeye yönelik çalışmalar yapmak

*  Eğitim etiğinde temel ilkeler;

• Dürüstlük
• Saydamlık
• Tarafsızlık
• Hesap verebilirlik
• Kamu yararını gözetmek

 *  Eğitim etiği; eğitimde erişilmek istenen doğru yolu gösteren ilke ve değerler bütünüdür. Eğitimde etik davranışın temel kuralları sürekli gelişim içindedir.Bu süreçte etik davranışın temel kuralları şöyledir: İnsanların gelişimine imkan tanımak, dürüstlük, sorumluluk, sözünün eri olmak, elinden geleni yapmak, sadakat, hakkaniyet ve toplumsal sorumluluk.

*  Her öğretmenden uyması beklenen ilkeler şunlardır:

• Profesyonellik
• Hizmette Sorumluluk
• Adalet-Eşitlik
• Bireysel eşitlik
• Sağlıklı ve güvenli ortamın sağlanması
• Yolsuzluk yapmamak
• Dürüstlük, doğruluk ve güven
• Tarafsızlık
• Mesleki bağımlılık ve sürekli gelişme
• Saygı
• Kaynakların etkili kullanımı

*  Öğretmenin profesyonel davranışlarından örnekler:

• Görev ile ilgili bilgi,beceri ve tutumları eksiksiz kazanmış olmak
• Hizmeti zamanında ve kusursuz sunmak
• Mesleği daha iyi yapabilmek için sürekli olarak özeleştiri ve değerlendirme yapmak
• Hizmette kaliteyi sağlamak
• Mesleğinin yöntem ve tekniklerini sürekli olarak geliştirmek
• Kamu görevlisi olarak eylem ve kararlarının doğuracağı sonuçlar konusunda topluma hesap verebilmek
• Her türlü eyleminde adil olmak ve öğrenciler arasındaki ilişkilerde de adaleti sağlamak
• Eğitimde ve eğitim aracılığı ile demokrasi ve insan haklarını geliştirme çabalarının hepsine destek vermek
• Hayat boyu öğrenme programlarının, yapısını, formatını ve zamanlamasını, profesyonelliğin sorunlu bir ifadesi olarak tespit etmek
• Kamuoyundaki güven ve özgüveni pekiştirmek
• Sevgi ve saygı arasındaki dengeyi sağlamak
• Otoriteyi, adalet ve şefkat duygusuyla kabul ettirmek

* Öğretmenin varlık sebebi öğrencidir. Öğrencilerin okul hayatı süresince sahip olmaları gereken haklarının bazıları şunlardır:

• Akademik standartlar hakkında bilgilenme hakkı
• Eğitimde fırsat ve imkan eşitliği
• Güvenlikli ve sağlıklı bir çevrede öğrenim görme hakkı
• Her türlü ayrımcılıktan korunma hakkı
• Kabul edilmiş standart ve politikalara uygun biçimde  ve adil olarak değerlendirilme hakkı
• Kendisine ait gizli bilgilerin uygunsuz biçimde açıklanmasından korunma hakkı
• Okul kuralları hakkında bilgilenme hakkı
• Okuldaki bütün akademik çalışmalara yetenekleri ve kapasitesi ölçüsünde katılma hakkı
• Öğrenme özgürlüğü hakkı
• Yasal sınırlar içinde düşüncelerini açıklama hakkı 

*   Eğitim yöneticiliğinde etik ilkeler şunlardır:

• Herkes tarafından istenen karar, her zaman doğru karar değildir.
• Etik konularda cesaret, eğitim yöneticisinin rollerinin ayrılmaz bir parçasıdır.
• Etik davranış, etik cesaret olmadan imkansızdır. 

*  Eğitim yöneticileri;

• Okul personelinin tümüne saygı duymalı ve bunu davranışlarına yansıtmalıdır.
• Demokrasinin gereği olarak farklı düşüncelere hoşgörülü yaklaşmalıdır.
• Çağdaş eğitime uygun bir vizyon sahibi olmalıdır.
• Liderlik özelliklerini taşımalı ve bunu gösterebilmelidir.
• Öğrenciler dahil herkes için ayrımcılığı önleyebilmelidir.
• Eğitim-öğretimde etkinlik ve verimlilik için takım çalışmasını özendirmeli ve yönlendirmelidir.
• Okulu, ilgililerin tümü bakımından bir merkez haline getirebilmelidir.

*  Hukuk kurallarının zorlayıcılığı vardır ama etik kurallarının zorlayıcılığı yoktur.Cu yüzden etikte tek taraflılık vardır.