Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri Nelerdir? Örnekleri ve Özellikleri

0
Advertisement

Fiilden Fiil yapan yapım ekleri nelerdir? Bu yapım eklerinin maddeler halinde sınıflandırılıp, örneklerle açıklamaları.

Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri

Fiilden Fiil Yapan Yapım Ekleri

Fiilden fiil yapma ekleri fiil kök ve gövdelerine getirilerek onlardan fiil yapan eklerdir. Sayıları azdır. İşleklik dereceleri çok geniştir. Bu eklerin bir vasfı da belirli işlevlerinin mevcut bulunmasıdır. İşlek olan fiilden fiil yapım ekleri şu şekildedir:

1. -ma-, -me-

-imek fiili dışındaki bütün fiillere getirilir. Olumlu fiillerden olumsuz filler yapar:- yap-ma-, gül-me-, de-me- vb.

Eğer sana bu konudan bahsederse, sakın bildiğini belli edip, gülme.

2. -n-

Kendi kendine yapma veya olmak ifade etmektedir. Bazen geçişli bazen de geçişsiz fiiller yapar: al-ı-n-, aç-ı-n-, döv-ü-n- vb.

Advertisement

Kızının başına gelenleri öğrenince zavallı kadıncağız dövündü.

Bu ek -n- sesi ile biten fiil köklerine getirilmez.

Dönüşlülük eki -n- den başka bir de edilgenlik eki -n- vardır. Dönüşlülük, ara-n (çok arandı). Edilgenlik: ara-n- (her taraf arandı) vb.

Altın kolyemi kaybedince evde her yeri arandım.

3. -l-

Edilgenlik ifade eder: dur-u-l-, gör-ü-l-, de-n-i-l- vb.

Düzenli aşılama sebebiyle yıllardır kızamık vakası görülmemişti.

Advertisement

4. -ş-

Ortaklaşma ve oluş ifade eder: vur-u-ş-, çek-i-ş-, at-ı-ş-, dayan-ı-ş-, gül-ü-ş-, bekle-ş-, gel-i-ş-, iyile-ş- vb.

Kızlar aynı evde toplanınca tüm gece muhabbet edip, gülüştüler.

5. -r-

Yaptırma ve oldurma ifade eder. Tek heceli fiillere getirilir: göç-ü-r-, aş-ı-r-, köp-ü-r-, yat-ı-r- vb.

Gündüz uyumadığı için akşam çocuğu erken yatıracağım.

6. -t-

Çok işlektir: uza-t-, dire-t-, inci-t-, az-ı-t-, ak-ı-t- vb.

Hiç istemediğim halde, en sevdiğim kişinin kalbini kırıp, onu incittim.

7. -dır-, -dir-, -dur-, -dür-, -tır-, -tir-, -tur-, -tür-

En işlek eklerden biridir: ye-dir-, aç-tır-, yağ-dır-, bul-dur-, as-tır-, koş-tur- vb.

Akşam gelen bulutlar, gece güzel bir yağmur yağdırdı.
Sepetteki çamaşırları kuruması için balkona astırdım.
Telefondan gelen haber her neyse alır almaz eve doğru koşturdu.

8. -ar-, -er-

İşlek olmayan bir oldurma ekidir: kop-ar-, gid-er- vb.

Eğer o ipi o şekilde çekiştirmeye devam edersen kopar.

Ettirgenlik Ekleri: En çok dört ek üst üste gelebilir. Daha fazlası normal değildir: geç-i-r-t-, geç-i-r-t-tir-, geç-i-r-t-tir-t- vb.

Advertisement


Leave A Reply