Gazete nedir? Gazete ilk nasıl ortaya çıkmıştır. gazete isminin kökeni nedir? Gazete tarihi ile ilgili bilgiler.
Gazete olayları bildirmek üzere belli zamanlarda yayınlanan, çeşitli boylarda, basılı kağıttır. Çoğu gündeliktir; haftalık olanları da vardır. Teknolojinin gelişmesi ile sadece internet üzerinden elektronik ortamlarda yayın yapan gazetelerde mevcuttur.
Gazetenin ilk görevi haber yayınlamak olmakla beraber, politika, ekonomi, kültür konuları, çeşitli makale, roman, hikaye ve resimler de bugünün gazetelerinde yer almaktadır. Eski gazetelerde resim hemen hemen hiç bulunmazdı. Bugün de eski şekle bağlı kalan bazı gazetelerde az resim ve makale, buna karşılık bol haber bulunur.
İlk gazete, Julius Caesar (Sezar) devrinde Roma’da çıkmıştı. “Açta Diurna” (Günün Olayları) adını taşıyan bu gazeteyi Caesar’ın adamları hazırlıyordu. Elle yazılan gazete kalabalık sokak başlarına, alanlara asılıyor, böylece herkesin gazetede yazılı olan haberleri okuyup öğrenmesi sağlanıyordu.
Dünyada Gazete
XVI. yüzyılda Venedik’te «Notizie Scritte» (Yazılı Haberler) adında el yazması bir duvar gazetesi hazırlanmaktaydı. Basım makinesinin icadından sonra da bu gazete yayınlanmaya devam etmiştir; çünkü hükümetin yayın yasakları ancak makineyle basılmış gazetelerle ilgiliydi. Venedik’te çıkan gazete o zamanın parası olan bir «gazetta» karşılığında satılıyordu. Bu kelime çok geçmeden bütün bu yayın çeşidinin adı oldu. Gene XVI. yüzyılın başlarında, Avrupa’nın bazı şehirlerinde kurulan basımevlerinde, en önemli haberleri yayınlıyan gazeteler çıkmaya başlamıştı. Fakat bunlar günlük gazete değildi; yayınlanacak önemli haber oldukça çıkıyorlardı.
1615’te Almanya’da haftalık bir gazete yayınlanmaya başladı. «German Frankfurter Jurnal» adını taşıyan bu gazetede haftanın önemli olayları verildikten başka bunlarla ilgili yazılar da çıkıyordu. İngiltere’de de ilk defa 1622’de «Weekly News» (Haftalık Haberler) adında haftalık bir gazete çıkmaya başladı. 1695’te İngiltere’de sansür kalkıp da gazeteler istedikleri yazıları serbestçe yayınlamaya başlayınca öteki memleketlerde de sansür yavaş yavaş gevşedi.
Fransa’da ilk gazete «La Gazette» 1631’de çıktı. Bu gazete hükümetin resmî organı olarak uzun müddet yayınına devam etti. 1762’de de «Gazette de France» adını aldi. XVIII. yüzyılda Fransa’da birçok gazeteler çıktıysa da bugünkü anlamında gazetecilik 1789 ihtilâlinden sonra başladı. XIX. yüzyılda, bilhassa 1848’den sönra, gazetecilik hayatı çok canlandı. George Sand, Victor Hugo, Lamartine gibi büyük Fransız edebiyatçıları gazeteler çıkardılar.
Amerika’da gazetenin doğum yeri Boston’dur. XVII. yüzyılın sonlarında Boston’da birkaç gazete yayınlanıyordu. 1729’da Benjamin Franklin, Philadelphia’da «Pennsylvania Gazette» yi yayınlamaya başladı. Daha sonra da «North American» ı yayınladı. Bu gazete uzun müddet Amerika’nın en çok satan gazetesi olmuştur.
İngiltere’de XVIII. yüzyılın başından itibaren günlük gazeteler çıkmaya başlamıştır. Romancı Daniel Defoe‘nun yayınladığı «Review» (Dergi), romancı Jonathan Swift‘in yayınladığı «Examiner» (İnceleyici) gazeteleri, haberden çok makaleler bulunan fikir gazeteleriydiler. Daha sonra günlük haber gazeteleri de çıkmaya başladı. En eski günlük İngiliz gazetesi «The Times» (Vakitler) dır. 1785’te yayınlanmaya başlandı. Gazetenin kurucusu John Walter gazetesini halka beğendirebilmek için birçok yeni yollara başvurmuş, daima halkın hoşlanacağı, ilgileneceği haberleri vermeye dikkat etmiştir.
İngiliz gazeteciliğini dünya gazeteciliğinde ileri bir seviyeye ulaştıranlar arasında Alfred Hamsworth’u da saymak gerekir. 1896’da iki arkadaşı ile «Daily Mail» (Gündelik Posta) gazetesini çıkarmaya başladığı zaman Fransızların okuyucu avlama usullerine başvurarak gazetesini tefrikalar ile doldurmuş, tefrikaların her gün heyecanlı bir yerde kesilmesine özellikle dikkat etmişti. Gazete’nin ilk çıktığı günkü satışı 170.000’dî. Bu sayı beş yıl içinde iki milyonu geçti. Zamanla gazetedeki tefrikaları, makaleleri azalttı, yüzde doksanını haberle doldurdu. «Daily Mail» den İyi para kazanmaya başlayınca daha başka gazeteler de hazırlamaya koyuldu. Çıkardığı gazetelerin baskı sayısı o kadar çoktu ki, bunlara kâğıt yetiştirmek imkânsızlaşmıştı. En sonunda bir kâğıt fabrikası kurup gazetelerinin kâğıdını kendisi yapmaya başladı.
Amerikan gazeteciliğinde ün kazanmış olanlardan biri James Bennet’tir. Bennet, 1835’te «New York Herald» (New York Habercisi) gazetesini çıkarmaya başladığı gün cebinde ancak beş yüz dolar vardı. Fakat, keskin zekâsı sayesinde gazetesini halka duyurabildi, kısa zamanda mali sıkıntıları giderdi. Bennet, gazetenin sadece bir zümreye değil, herkese hitap etmesi gerektiğine inanmıştı.
Amerika’nın en büyük gazetecilerinden biri de Macar asıllı Pulitzer’dir. 1883’te «New York World» (New York Dünyası) nı kurdu. Daima heyecan uyandırıcı haberler veriyordu. Gazetesinin satışı iyiydi. Fazla para kazanmaya başlayınca kendi adına çeşitli ödüller düzenledi. Bunlardan biri Pulitzer Roman Ödülü’dür.
Amerikan’ın bir başka ünlü gazetecisi olan Hearst, mesleğe Pulitzer’in gazetesinde çalışarak başlamıştı. Sırf merak uğruna gazetecilik meslek seçmişti. Babasının çıkardığı «Examiner» gazetesinin başına geçtikten sonra Pulitzer’i yenmeyi aklına koymuştu. «New York Journal» (New York Gazetesi) ni çıkarmaya başlayınca Pulitzer’in en iyi adamlarını yüksek ücretlerle kendi gazetesine aldı. Artık iki dev gazete arasında amansız bir savaş başlamıştı.
Günümüzde dünya üzerinde binlerce gazete basuılmaktadır. Ancak internetin gelişmkesi ile birlikte gazetecilik sektörü kendini bir anda internet ortamında bulmuştur. Bazı gazeteler normal basımlarını bitip sadece internet üzerinden yayın yapmaya başlamışlardır. Ancak yine de büyük bir kitle gazetesini eski usül kağıt üzerinden okumaktan vazgeçmeyeceği sebebi ile gazeteler halen kağıda basılmaktadır.
