Gelgit Olayı (Medcezir) Nedir? Nasıl Oluşur? Etkileri Nelerdir? Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Gelgit olayı veya medcezir, deniz seviyesinin düzenli olarak yükselip alçalmasını açıklayan doğal bir fenomendir. Bu makalede gelgitin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve çevreye olan etkilerini öğreneceksiniz. Gelgitin sırrını çözün!

Gelgit Olayı

Gelgit Olayı Nedir? Etkileri Nelerdir?

Gelgit Olayı; Deniz yüzeyinde suların kabarması ve çekilmesi şeklinde görülen olaydır. Okyanusların kıyılarındaki kenar denizlerin sığ koylarında haliçlerde görülür. Gök cisimleri birbirlerini kütlelerinin büyüklüğü ile doğru orantılı aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak çekerler. Buna göre güneşin dünya üzerindeki çekim gücüne bağlı olarak okyanuslardaki kabarma ve çekilmeler sonucu gelgit olayı meydana gelir. Dünya üzerinde bir günde iki kere kabarma iki kere çekilme olur. Bir yerde bir ay içerisinde iki büyük iki küçük gelgit meydana gelir. Ayın dünya çevresinde dolanışı ile dünyanın kendi ekseninde dönüşü sonucu ortaya çıkan bir ay günü 24 saat 50 dakikadır.

Yani dünya üzerindeki bir noktanın dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında ay ile aynı hizaya gelmesi için 50 dakikalık zamana ihtiyaç vardır. Bu gecikme her gün gelgit olayının bir önceki güne göre 50 dakika sonra olmasına sebep olur Dünya, Ay, Güneş veya Ay, Dünya, Güneş, şeklinde bir doğru boyunca sıralanma olduğu zaman çekim güçleri birleşerek artacağından büyük gelgit meydana gelir.

Ay ve güneşin çekim güçlerinin doğrultuları birbirlerine dik olunca gelgit meydan gelir.

Gel- Git olayının etkisi:

1- Akarsu ağızlarına deniz sularının dolup çekilmesi ile gerçekleşen aşındırma ve temizleme sonucu haliçler meydan gelir.
2- Kıyıların şekillenmesinde dalgalara yardım ederler.
3- Deniz taşımacılığına yardım ederler.
4- Etki alanlarında değişken özelliklerde çamurla kaplı wat kıyılarının oluşmasına neden olurlar.

Advertisement

Suların kabarması okyanusların ortasında 60-80- cm, kenarlarında 8-10 metre bazen 20 metre olur. Türkiye’nin denizlerinde ise 20-30 cm kadar olur.

Kaynak: pixabay.com

Medcezir (Gelgit)

Gelgit, Dünya’nın çevresinde dönen Ay ve Güneş’in yerçekimi etkilerinin bir sonucu olarak deniz seviyelerinin düzenli olarak yükselip alçalmasıdır. Bu fenomen, yerçekimi etkisinin deniz suları üzerindeki değişen etkileşimleri nedeniyle her gün iki kez gerçekleşir. Gelgit olayının boyutları ve hızı yerel koşullara, coğrafi konumlara ve mevsimlere bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir.

Gelgit olgusunun temel nedeni, Ay’ın Dünya çevresindeki dönüşü sırasında deniz sularını kendine çekmesidir. Bu çekim sonucu, Dünya üzerinde iki ana yüksek su seviyesi noktası oluşur: Ay’ın bulunduğu tarafta bir yüksek su seviyesi ve Ay’ın karşı tarafında diğer bir yüksek su seviyesi. Bu iki yüksek su seviyesi, Ay’ın her geçişi sırasında düzenli olarak tekrarlanır. Ay’ın Dünya çevresindeki dönüş süresi, bu yüksek su seviyelerinin her 12 saat 25 dakikada bir oluşmasına neden olur.

Güneş’in de deniz suları üzerinde bir yerçekimi etkisi vardır, ancak Ay’ın etkisi daha belirgindir çünkü Ay Dünya’ya daha yakındır. Bu nedenle, Ay’ın etkisi gelgit olgusunu daha belirgin hale getirirken, Güneş’in etkisi daha az belirgindir.

Gelgitin boyutları ve hızı kıyı çizgisi ve denizin altındaki topografya gibi yerel faktörlere bağlı olarak değişebilir. Kıyının biçimi ve derinliği, gelgitin yükselip alçalma hızını ve boyutunu etkileyebilir. Ayrıca, bazı bölgelerde gelgit hareketleri daha şiddetli olabilirken, diğer bölgelerde neredeyse hiç hissedilmeyebilir.

En büyük deniz seviyesi farklılıkları genellikle ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde görülür. Bu dönemlerde Ay ve Güneş’in etkisi bir araya geldiğinde, gelgit hareketleri daha belirgin hale gelir.

Advertisement

Örneğin, Kanada’da ve Mont-Saint-Michel gibi bölgelerde, gelgit hareketleri çok belirgindir ve deniz seviyesi farkları 15 metreye kadar çıkabilir. Ancak Akdeniz gibi bölgelerde gelgit hareketleri daha az belirgin olabilir. Özellikle Tonkin Körfezi gibi bölgelerde, aynı gün içinde birkaç kez gelgit hareketi görülebilir.

Sonuç olarak, gelgit olgusu Dünya’nın Ay ve Güneş ile etkileşimlerinin bir sonucudur ve coğrafi faktörler, yerel topografi ve mevsimsel değişiklikler gibi birçok etkene bağlı olarak farklı bölgelerde farklılık gösterebilir. Gelgit hareketleri özellikle kıyı bölgelerinde hissedilir ve denizcilik, balıkçılık ve kıyı mühendisliği gibi alanlarda önemlidir.


Leave A Reply