Gübre nedir ve gübre ne işe yarar? Gübre çeşitleri ve gübre ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Bitkilerin verimini artırmak için toprağa katılan maddelere verilen isimdir. Bitkiler yaşama ve gelişmeleri için gerekli besinlerini topraktan alırlar. Topraktan alınan madensel tuzlar ve su ile havadan alınan karbondioksit gazı bitki içinde, bir laboratuvarda olduğu gibi, çeşitli değişmelere uğrar, bilinen bitkiyi, çiçeği, meyveyi meydana getirir. Bitkinin kullandığı çeşitli madensel tuzların hepsi her toprakta yeteri kadar yoktur, ya da çok kullanıldığı için çabuk tükenir. Bu durumda bitkide tam gelişme olmaz, ya cılız kalır, ya ölür. Bu eksik tuzları toprağa vermeye «gübreleme», toprağa kattığımız bileşiklere de «gübre» denir.
Gübreyi ikiye ayırabiliriz: 1) Tabiî gübre, 2) Suni gübre.
1. — Tabiî Gübre: Çeşitli hayvan dışkıları veya çürümüş çeşitli bitki artıklarıdır. Tabiî gübreler bitkilerin türlü bileşiklere olan ihtiyaçlarını karşılamaktan başka toprağı gevşetmesi, ısıtması, bitki gelişmesinde önemli payı olan yer bakterileri de içinde bulundurması bakımından suni gübrelerden üstündür. Fakat her yerde yeteri kadar bulunması va kullanılması mümkün olmadığından bugün değeri azalmış, yerini kısmen suni gübrelere, bırakmıştır.
2. — Suni Gübre: Çeşitli kimyasal maddelerden hazırlanır. Bileşimlerine göre 5 grubaa ayrılır: 1) Potaslı gübreler; 2) Azotlu gübreler; 3) Fosfatlı gübreler; 4) Karışık gübreler; 5) Kireçli gübreler.
Potaslı Gübreler. — İnsan ve hayvanların nasıl sodyum tuzuna ihtiyacı varsa bitkilerin de o kadar potasyum tuzuna ihtiyaçları vardır. Orta Avrupa’da Stassfurt, Galiçya’da Kalusz, Rusya’da Solikamsk, Amerika’da New Mexico’da da dünyanın en zengin potasyum tuzu yatakları vardır. Bu yataklardan başka deniz suyundan da potasyum tuzu elde edilir.
Azotlu Gübreler. — Amonyaktan elde edi len amonyum bileşikleri, nitrik asidin tuzu olan nitratlar vs. dir. Azot endüstrileri kurulmadan önce azotlu gübre kaynağı tabiî güherçilelerdi. Bugün hava azotundan faydalanan büyük endüstrilerde amonyak ve çeşitli azot bileşikleri yapılmaktadır.
Fosfatlı Gübreler. — Birçok çeşitleri vardır. Başlıcaları süperfosfat, Tomas curufu, çift süperfosfat, karışık süperfosfat, tutkal fabrikalarında elde edilen «sekunder kalsiyum fosfat» tır. En çok elde edilen ve kullanılan süperfosfat «fosforit» denilen fosfat filizinden sülfürik asit yardımiyle elde edilir.
Karışık Gübreler. — Bu gübrelerde suda eriyebilen fosfat asidiyle azot bileşikleri de bulunur. Başlıca cinsleri Guano, kemik, et ve balık gübreleridir. Guano gübresi eski devirlerde yaşamış, zamanımızda da başka cinsleri yaşıyan çok sayıda deniz kuşlarının dışkılarıdır. Bunlar Peru, Patagonya, Falkland, Kuria-Muri adalarında, daha başka yerlerde yüksek tepeler meydana geçirir. Kemik unları kurutulan kemiklerin öğütülmesiyle yapılır. Et ve balık gübresi de aynı şekilde kurutma ve öğütmeyle hazırlanır.
Kireçli Gübreler. — İçlerinde kalsiyum tuzları bulunan bileşiklerdir. Kireç taşı, kalker, alçı, veya Tomas curufu kireçli gübre olabilir.
